Είναι κάτι που οι αιρετοί άρχοντες, δήμαρχοι και περιφερειάρχες, συνεχώς επαναλαμβάνουν τόσο στις κατ' ιδίαν συζητήσεις τους όσο και στις δημόσιες τοποθετήσεις τους: ο «Καλλικράτης» έχει δημιουργήσει πολλά προβλήματα όσον αφορά στις συμβατικέςυποχρεώσεις τους προς τους τρίτους. Κανείς, όμως, υπεύθυνος δεν τους ακούει, κανείς δεν παίρνει στα σοβαρά ό,τι λένε. Τελικά, έπειτα από έναν χρόνο και της εφαρμογής του νέου διοικητικού χάρτη της χώρας, έρχεται η Συνήγορος του Πολίτη
Καλλιόπη Σπανού να τους επιβεβαιώσει:
Σύμφωνα, λοιπόν, με την ετήσια έκθεση της Συνηγόρου του Πολίτη Καλλιόπης Σπανού, ο «Καλλικράτης», αντί να διευκολύνει τους δήμους και τις περιφέρειες στο έργο τους, τους βάζει «τρικλοποδιά» στη λειτουργία τους, δημιουργώντας μια σειρά από προβλήματα, προβλήματα που αφορούν (1) στην αδυναμία εκπλήρωσης των συμβατικών τους υποχρεώσεων, (2) στις κατεδαφίσεις αυθαιρέτων, (3) στην αδειοδότηση των περιπτέρων, (4) στην παρακολούθηση της ποιότητας της ατμόσφαιρας, (5) στη λειτουργία θερινών κρατικών εξοχών για παιδιά με αναπηρίες, (6) στις άδειες εργασίας και παραμονής αλλοδαπών (7) στην ανάκληση πράξεως καταργηθέντος οργάνου.
Στην ετήσια έκθεση του για το 2011, η Συνήγορος του Πολίτη δείχνει µε παραδείγµατα και αναφορές σε συγκεκριµένες υποθέσεις πώς η βίαιη προσαρµογή στην οποία οδηγείται η ελληνική οικονοµία και κοινωνία έχει δραµατικές επιπτώσεις στην καθηµερινή ζωή των πολιτών και τη σχέση τους µε τη Διοίκηση. Την ώρα που τα κοινωνικά δικαιώµατα περιορίζονται και οι οικονοµικές υποχρεώσεις γίνονται συχνά δυσβάστακτες, οι πολίτες αµφιβάλλουν για το κατά πόσον το κράτος και η πληττόµενη διοίκηση µπορούν να τους στηρίξουν.
Ενδεικτικά παραδείγματα για τους ΟΤΑ
ΑΔΥΝΑΜΙΑ ΕΚΠΛΗΡΩΣΗΣ ΣΥΜΒΑΤΙΚΩΝ ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΩΝ
Η καθυστέρηση των ΟΤΑ να εξοφλήσουν τις οφειλές τους, είτε αυτές αφορούν συμβατικές υποχρεώσεις ή παροχές προς τους πολίτες είτε προκύπτουν από άλλους λόγους (π.χ. απαλλοτριώ σεις), επιτείνεται στο μεταβατικό στάδιο που διανύει η αναδιοργάνωση της περιφερειακής και τοπικής διοίκησης. Αν και το οικονομικό πρόβλημα των ΟΤΑ είναι ήδη γνωστό, η μετάβαση στο νέο καθεστώς με συγχωνεύσεις δήμων και νομικών προσώπων που ήταν ήδη υπερήμεροι οφειλέτες δημιουργεί σημαντικές περαιτέρω καθυστερήσεις στην αποπληρωμή οφειλών προς ιδιώτες και επιχειρήσεις.
Σύμφωνα με τα άρθρα 107, 108 και 283, παράγρ. 1, 2 του Ν. 3852/2010, οι δήμοι και οι περιφέρειες που προκύπτουν από συνένωση υπεισέρχονται αυτοδικαίως από την έναρξη της λειτουργίας τους σε όλα τα ενοχικά και εμπράγματα δικαιώματα και στις υποχρεώσεις των συνενούμενων δήμων και κοινοτήτων.
Η µεταβατική φάση στην οποία βρίσκονται οι νέοι καλλικράτειοι δήµοι συµπίπτει µε την περίοδο σοβαρής οικονοµικής στενότητας λόγω της κρίσης, γεγονός που επιτείνει τις καθυστερήσεις. Ο Συνήγορος στις σχετικές παρεµβάσεις του επισηµαίνει ιδιαίτερα την υποχρέωση να τηρείται η χρονική προτεραιότητα στην ικανοποίηση των οικονοµικών υποχρεώσεων των δήµων ως έκφραση της αρχής της χρηστής διοίκησης.
ΚΑΤΕΔΑΦΙΣΕΙΣ ΑΥΘΑΙΡΕΤΩΝ
Μια από τις σημαντικές ρυθμίσεις του Ν. 3852/2010, περιβαλλοντικού ενδιαφέροντος, αφορά την ανάθεση στις αποκεντρωμένες διοικήσεις της αρμοδιότητας να εκτελούν αποφάσεις κατεδάφισης των αυθαιρέτων. Κατά τη διερεύνηση υποθέσεων αυθαίρετων κατασκευών, ο Συνήγορος ήλθε αντιμέτωπος με τον δισταγμό των νέων αυτών υπηρεσιών να εφαρμόσουν τον νόμο και να προβούν. Διαπιστώνεται ωστόσο καθυστέρηση στη σύσταση αυτών των τμημάτων, των οποίων η στελέχωση αναμενόταν να γίνει από το προσωπικό των αντίστοιχων τμημάτων των νομαρχιακών αυτοδιοικήσεων. Λόγω του οργανωτικού αυτού προβλήματος έχουν «παγώσει» όλες οι υποθέ σεις που εκκρεμούν προς εξέταση, παράγοντας καθυστερήσεις που αποτελούν κατεξοχήν μορφή κακοδιοίκησης.
Δεν απουσιάζει και η περίπτωση της πλήρους άρνησης άσκησης της αρμοδιότητας, με το σκεπτικό ότι αυτή δεν συνάδει με το γενικότερο πλαίσιο της αρμοδιότητας της αποκεντρωμένης διοίκησης.
Αυτό το επιχείρημα επικαλέστηκε η Αποκεντρωμένη Διοίκηση Κεντρικής Mακεδονίας σε υπόθεση που αφορούσε και πάλι κατεδάφιση κεραίας κινητής τηλεφωνίας. Σε συνδυασμό με την έλλειψη περιφερειακών υπηρεσιών και εξειδικευ μένου προσωπικού, η Αποκεντρωμένη Διοίκηση Κεντρικής Μακεδονίας υποστήριξε τη θέση της αυτή ακόμη και με σχετικό αίτημά της προς το Εσωτερικών περί μεταφοράς της αρμοδιότητας κατεδαφίσεων στις περιφέρειες.
Χαρακτηριστικά παραδείγµατα, επίσης, αποτελούν οι Αποκεντρωµένες ∆ιοικήσεις Αττικής και Πελοποννήσου, ∆υτικής Ελλάδας και Ιονίου, οι οποίες δήλωσαν αδυναµία εκτέλεσης της αρµοδιότητας, επειδή δεν διαθέτουν τα απαραίτητα οικονοµικά και τεχνικά µέσα. Υπήρξαν ακόµη και περιπτώσεις πλήρους άρνησης άσκησης της αρµοδιότητας, µε το σκεπτικό ότι αυτή δεν συνάδει µε το γενικότερο πλαίσιο της αρµοδιότητας της αποκεντρωµένης διοίκησης.
Να σημειωθεί πως η Συνήγορος του Πολίτη εντοπίζει σημαντικό αριθμό προβλημάτων στην οργάνωση και στη λειτουργία της Διοίκησης, τα οποία σχετίζονται άμεσα και έμμεσα με τη νέα κατάσταση που δημιούργησε ο «Καλλικράτης»: η έρευνα έδειξε ότι μεταξύ των κυριότερων προβλημάτων του διοικητικού συστήματος περιλαμβάνονται ο συγκεντρωτισμός, οι πατερναλιστικές/πελατειακές δομές, η περιχαράκωση και η ύπαρξη στεγανών ανάμεσα σε συναρμόδιες υπηρεσίες, ο κατακερματισμός μονάδων και η έλλειψη καινοτόμων πρακτικών.
ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ
Κατά τη διάρκεια του 2011, ο Συνήγορος δέχθηκε 10.706 νέες αναφορές. Μεταξύ αυτών, εκατοντάδες αναφορές προέρχονται από οµάδες πολιτών - είναι δηλαδή «συλλογικές αναφορές». Η γεωγραφική κατανοµή των υποθέσεων δείχνει ότι ο µεγαλύτερος αριθµός αυτών (16 ανά 10.000 κατοίκους) προέρχεται από κατοίκους
της Περιφέρειας Αττικής. Αξιοσηµείωτο όµως είναι ότι ιδιαίτερα υψηλός αριθµός (ανά 10.000 κατοίκους) προέρχεται από κατοίκους της νησιωτικής χώρας - 11,5 και 10,3 αναφορές από την Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου και Ιόνιων Νησιών αντίστοιχα. Το 2011 ο Συνήγορος, πέραν του χειρισµού αναφορών, εξυπηρέτησε περισσότερους από 8.500 πολίτες που επισκέφτηκαν το γραφείο υποδοχής κοινού στην Αθήνα αναζητώντας βοήθεια, ενώ από το τηλεφωνικό κέντρο εξυπηρέτησε πάνω από 33.000 άτοµα που χρειάστηκαν συµβουλές.
Από την εξέταση και τη διερεύνηση του συνόλου των αναφορών προέκυψε ότι ο Συνήγορος είχε αρµοδιότητα για 5806 υποθέσεις από τις οποίες :
- Το 61,6% ήταν βάσιµες, δηλαδή η καταγγελία του πολίτη ήταν δικαιολογηµένη και υφίστατο όντως κακοδιοίκηση. Εν προκειµένωεµφανίζεται µια αύξηση κατά περίπου 8,5 ποσοστιαίες µονάδες σε σχέση µε το 2010.
- Το 29,9% ήταν αβάσιµες, δηλαδή η διοίκηση είχε τηρήσει τη νοµιµότητα.
- Για το 8,5% διακόπηκε, για διαφόρους λόγους, η έρευνα.
Οι βάσιµες αναφορές είχαν κατά µεγάλο ποσοστό θετική έκβαση. Αναλυτικότερα
- Επιλύθηκαν µε τη διαµεσολάβηση του Συνηγόρου -δηλαδή αποκαταστάθηκε το πρόβληµα που αντιµετώπιζε ο πολίτης- σε ποσοστό 71,5%.
- Το 8,2% των υποθέσεων επιλύθηκε χωρίς ενέργειες του Συνηγόρου, από την ίδια την υπηρεσία ή ύστερα από παρέµβαση άλλου φορέα.
- Στο 12,1% των βάσιµων αναφορών η επίλυση στάθηκε αδύνατη για λόγους που οφείλονται σε κενά της νοµοθεσίας ή σε οργανωτικές αδυναµίες και δυσλειτουργίες της δηµόσιας διοίκησης, είτε πάγιες είτε συνδεδεµένες µε τα προβλήµατα που επιφέρει η τρέχουσα συγκυρία.
- ∆εν επιλύθηκε, παρά τη διαµεσολάβηση, το πρόβληµα που έθετε το 8,2% των βάσιµων αναφορών. Στις περιπτώσεις αυτές δεν έγιναν αποδεκτές οι προτάσεις του Συνηγόρου.
Από το σύνολο των νοµοθετικών προτάσεων που έχει υποβάλει ο Συνήγορος από την έναρξη της λειτουργίας του το 31% έχουν γίνει αποδεκτές από τη Διοίκηση, ενώ µόνο το 3% δεν έχουν υιοθετηθεί. Για τις υπόλοιπες δεν έχει ακόµη υπάρξει ανταπόκριση από τη Αιοίκηση.
Περίπου το ένα τέταρτο των προβληµάτων κακοδιοίκησης το 2011 εντοπίστηκε στα ασφαλιστικά ταµεία και σε νοµικά πρόσωπα τα οποία εποπτεύει το υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης. Λίγο περισσότερο από το ένα όγδοο των προβληµάτων αφορούσε την Αυτοδιοίκηση, δηλαδή τους δήµους και τις περιφέρειες µε τις νέες αρµοδιότητές τους όπως προβλέπονται από το «Πρόγραµµα Καλλικράτης». Οι κεντρικές υπηρεσίες του Υπουργείου Εσωτερικών και του Υπουργείου Οικονοµικών ακολουθούν µε ποσοστά άνω του 10%. Οι φορείς στους οποίους εµφανίστηκαν προβλήµατα κακοδιοίκησης περιλαµβάνουν, µεταξύ άλλων, την αποκεντρωµένη διοίκηση (διευθύνσεις αλλοδαπών και µετανάστευσης) µε 8,6%, το υπουργείο Προστασίας του Πολίτη µε 5,4% και το υπουργείο Παιδείας, ∆ιά Βίου Μάθησης και Θρησκευµάτων µε 3,8%.
ΑΣΦΑΛΕΙΑ-ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΤΙΚΟ
Ο Συνήγορος αντιµετωπίζει το µεταναστευτικό ως κατ' αρχήν ζήτηµα ανθρωπίνων δικαιωµάτων. στόσο ουδέποτε παρέβλεψε τις άλλες ποικίλες παραµέτρους του, ιδιαίτερα δε το στοιχείο της ασφάλειας και της κοινωνικής συνοχής. Στόχος µάλιστα των παρεµβάσεών του είναι να εµφυσήσει και στη διοίκηση την ίδια πολυδιάστατη θεώρηση. Παρ' όλα αυτά, όπως και στο παρελθόν, έτσι και από σειρά υποθέσεων του 2011 έχουν αναδειχθεί καινοφανείς περιπτώσεις όπου η διοίκηση, είτε λόγω παραδοσιακών εµµονών περί την αρχή της δηµόσιας ασφάλειας είτε απλώς και µόνο λόγω αντικειµενικών οργανωτικών δυσκολιών, ανατρέπει ή ακυρώνει την εφαρµογή θεσµοθετηµένων διαδικασιών.
Ένα τέτοιο παράδειγµα ήταν η περίπτωση αλλοδαπού που προσπάθησε να υπαχθεί στο Πρόγραµµα Εθελοντικού Επαναπατρισµού, συνελήφθη λόγω ανεκτέλεστης δικαστικής απέλασης και παραπέµφθηκε σε δίκη, µε αποτέλεσµα τη µαταίωση του επαναπατρισµού του. Ωστόσο το πρόγραµµα αυτό, χρηµατοδοτούµενο από ευρωπαϊκούς πόρους, απευθύνεται εξ ορισµού σε πρόσωπα που είτε µπήκαν παράνοµα στη χώρα είτε εξέπεσαν της νοµιµότητας παραµονής τους, οπότε κατά πάσα πιθανότητα θα εκκρεµεί σε βάρος τους είτε ποινική δίωξη είτε εκτέλεση
διοικητικών µέτρων ή µέτρων ασφαλείας. Το κρίσιµο αυτό στοιχείο δεν φαίνεται να έχει ληφθεί υπόψη, καθώς δεν παρέχεται κατάλληλη ενηµέρωση των ενδιαφεροµένων ούτε νοµική συνδροµή. Οι ελλείψεις αυτές επί της ουσίας αναιρούν τους στόχους του ίδιου του προγράµµατος και στην πράξη το µαταιώνουν, καθώς είναι βέβαιο ότι το ενδεχόµενο εµπλοκής σε ποινικές διαδικασίες θα αποθαρρύνει και όσους θα έβλεπαν θετικά την ένταξή τους. Ο Συνήγορος πρότεινε, σε περιπτώσεις που υπάρχει προηγούµενη άσκηση ποινικής δίωξης ή επιβληθείσα ποινή ή δικαστική απέλαση για αδικήµατα σχετιζόµενα µε την παράνοµη είσοδο ή παραµονή, να προβλεφθεί είτε παύση της δίωξης είτε άφεση της ποινής, προκειµένου να υλοποιηθεί η υπαγωγή στο Πρόγραµµα Εθελοντικού Επαναπατρισµού.
ΧΑΡΑΤΣΙ ΔΕΗ
Η Συνήγορος του Πολίτη έλαβε πολλές αναφορές πολιτών µε αντικείµενο το έκτακτο ειδικό τέλος ηλεκτροδοτούµενων δοµηµένων επιφανειών. Έπειτα από έρευνα των καταγγελιών σχετικά µε την επιβολή, τον υπολογισµό και την είσπραξη του τέλους, η ανεξάρτητη αρχή διαπίστωσε πολλά προβλήµατα, τα οποία οφείλονταν στην έλλειψη σχεδιασµού του τέλους και της διαδικασίας υπολογισµού και είσπραξής του. Προέβη δε σε συγκεκριµένες προτάσεις υπογραµµίζοντας ότι η
διακοπή του ηλεκτρικού ρεύµατος συνιστά στέρηση βασικών βιοτικών αγαθών και, σε κάθε περίπτωση, αποτελεί ένα υπέρµετρα επαχθές µέτρο ιδίως για ορισµένες οµάδες πολιτών που χρήζουν ιδιαίτερης προστασίας. Τέλος, ο Συνήγορος επισήµανε ότι µε κριτήριο τη συνταγµατικά κατοχυρωµένη αρχή της αναλογικότητας θα πρέπει, υπό προϋποθέσεις, να προτάσσεται η προστασία συνταγµατικά κατοχυρωµένων δικαιωµάτων των πολιτών, όπως η προστασία της αξίας του ανθρώπου, της υγείας, της οικογένειας, της µητρότητας, της παιδικής ηλικίας, καθώς και των πολιτών που ανήκουν σε κοινωνικά ευαίσθητες κατηγορίες.
ΥΠΟΘΕΣΗ «SEA DIAMAND»
Από τις σοβαρότερες υποθέσεις περιβαλλοντικής ζηµίας που εξέτασε H Συνήγορος είναι το ναυάγιο του κρουαζιερόπλοιου «Sea Diamond» στον όρµο Καλντέρας της Θήρας (Σαντορίνη). Ο Συνήγορος διαπίστωσε κατ' αρχήν ότι οι αρµόδιοι φορείς καθυστέρησαν σηµαντικά να ενεργοποιήσουν τους µηχανισµούς εξουδετέρωσης του κινδύνου προσβολής του περιβάλλοντος και αδράνησαν όσον αφορά την ολοκληρωµένη περιβαλλοντική εκτίµηση του κινδύνου.
Συνεκτιµώντας την υψηλή περιβαλλοντική σηµασία της περιοχής του ναυαγίου (η οποία βρίσκεται σε απόσταση 1,1 ναυτικών µιλίων από περιοχή προστασίας του δικτύου NATURA 2000) καθώς και την εντονότατη τουριστική και συνεπακόλουθα οικονοµική δραστηριότητα που αναπτύσσεται στο νησί, ο Συνήγορος πρότεινε µεταξύ άλλων, το χαρακτηρισµό του συνόλου ή τµήµατος του ναυαγίου ως απόβλητο. Προτείνει επίσης τη µεταφορά της αρµοδιότητας αντιµετώπισης περιστατικών θαλάσσιας ρύπανσης από ναυάγια από τα ∆ηµοτικά Λιµενικά Ταµεία στις κεντρικέςυπηρεσίες των αρµόδιων υπουργείων ή στην Περιφερειακή Αυτοδιοίκηση.
ΤΟΞΙΚΑ ΚΑΙ ΠΟΣΙΜΟ ΝΕΡΟ
η Συνήγορος επιλήφθηκε αναφορών πολιτών µε αντικείµενο τις επιπτώσεις της ρύπανσης της περιοχής του Ασωπού ποταµού στην ποιότητα του πόσιµου ύδατος και στην αγροτική παραγωγή. Η ανεξάρτητη αρχή ζήτησε τα παρακάτω συγκεκριµένα µέτρα για την αντιµετώπιση της ρύπανσης στην περιοχή του Ασωπού ποταµού, προειδοποιώντας ότι τυχόν καθυστέρηση ενδέχεται να έχει σοβαρές συνέπειες για το περιβάλλον αλλά και τη δηµόσια υγεία: θέσπιση ειδικού ορίου για το εξασθενές χρώµιο στο πόσιµο νερό, εντατικοποίηση των ελέγχων για τη συµµόρφωση των βιοµηχανικών δραστηριοτήτων µε τα περιβαλλοντικά πρότυπα που καθορίστηκαν το 2010 και ενηµέρωση για τις επιπτώσεις της ρύπανσης στην αγροτική παραγωγή της περιοχής.
Το ζήτηµα διασφάλισης της ποιότητας του πόσιµου νερού µετά την εµφάνιση συγκεντρώσεων εξασθενούς χρωµίου διερευνάται από τον Συνήγορο του Πολίτη, κατόπιν σχετικής καταγγελίας και για το ∆ήµο Μεσσαπίων. Ο Συνήγορος έχει ζητήσει την παροχή ασφαλούς νερού στους πολίτες -σε συµµόρφωση µε δικαστική απόφαση του ∆ιοικητικού Πρωτοδικείου Χαλκίδας, στο πλαίσιο προσωρινής δικαστικής προστασίας, η οποία καθόρισε όριο 2 µg/lt για την περιεκτικότητα του εξασθενούς χρωµίου στο πόσιµο νερό-, την υγειονοµική αναγνώριση του δικτύου και των πηγών υδροληψίας, την παρακολούθηση της ποιότητας του πόσιµου νερού και την έγκαιρη, συστηµατική και κατά απόλυτα διαφανή τρόπο ενηµέρωση των καταναλωτών.
aftodioikisi.gr
