Χρονικό και κατάθεση ψυχής
Για το μυθιστόρημα
«Μπουνάτσες και Φουρτούνες»
Του Γιώργη Μ. Φράγκου
Το μυθιστόρημα «Μπουνάτσες και Φουρτούνες» του Γιώργη Μ. Φράγκου (εκδόσεις Άλφα Πι), είναι ταυτόχρονα ένα χρονικό της Ελληνικής ναυτιλίας και μια κατάθεση ψυχής του συγγραφέα. Ένα χρονικό της εποχής μετάβασης από τα ιστία (καράβια) στον ατμό (βαπόρια), και μια κατάθεση ψυχής με την εγκυρότητα βιωματικών καταστάσεων από πρώτο χέρι.
Η μετάβαση από τα ιστιοφόρα καράβια στα ατμόπλοια, στις αρχές του 20ου αιώνα, υπήρξε μια καθοριστική στιγμή για την Ελληνική ναυτιλία. Της άλλαξε το πρόσωπο, τους προορισμούς, τις σχέσεις –κοινωνικές κι ανθρώπινες. Ήταν μια μετάβαση που έγινε με δυσκολίες, με συγκρούσεις, με ρίσκα. Το να την περιγράψεις είναι ένα εγχείρημα απαιτητικό και δύσκολο.
Ανάλογο εγχείρημα ήταν ο «Σκελετόβραχος» της Εύας Βλάμη (εκδ. Εστία, 1997), με υψηλούς δραματικούς τόνους και αναφορά στη Γαλαξειδιώτικη ναυτική παράδοση. Ο Γιώργης Φράγκος, στο δικό του έργο, επιλέγει να παρακολουθήσουμε την πορεία τεσσάρων γενιών ναυτικών της ίδιας οικογένειας, στο δικό τους αγώνα, στη δική τους αναμέτρηση όχι μόνο με τη θάλασσα, αλλά και με μια εποχή που αλλάζει ραγδαία.
Η ιστορία ξεδιπλώνεται, ταξίδι το ταξίδι, από λιμάνι σε λιμάνι, κι ύστερα πάλι στο νησί για ξεχειμώνιασμα. Γινόμαστε μάρτυρες μιας πορείας πλούσιας, αλλά και συχνά βασανιστικής. Από την πορεία αυτή αναδύεται ένας ολόκληρος κόσμος, που έχει τη μια του άκρη στο ναυτικό νησί, αλλά εξαπλώνεται στη Σμύρνη και στην Κωνσταντινούπολη, στη Γένοβα και στη Μασσαλία, κι αργότερα όταν τα βαπόρια πλέον κυριαρχούν στο Μπουένος Άιρες, στο Κάρντιφ, στο Λορέντζο Μαρκές.
Η περιγραφή όλων αυτών των τόπων, πληθωρική γεμάτη χρώματα, γεύσεις, μυρωδιές είναι σίγουρα ένα από τα χαρίσματα του βιβλίου. Επίσης η γλώσσα, ρέουσα και ζωντανή, που παντρεύει το τοπικό ιδίωμα με το βαπορίσιο. Μια γλώσσα υπαρκτή και πραγματική κι όχι «φτιαχτή» για τις ανάγκες της αφήγησης και μόνο.
Όλα αυτά αποτελούν ψηφίδες που συνθέτουν μια μεγάλη τοιχογραφία, μια ανασύνθεση της εποχής, μια διαδρομή από τα τέλη του 19ου αιώνα στα μέσα περίπου του 20ου. Τη διαδρομή αυτή την παρακολουθούμε μέσα από τα μάτια των ανθρώπων που τη ζουν, μέσα από τις ιστορίες που έχουν να μας πουν, μέσα από τα ερωτήματα που τους βασανίζουν. Κι αυτή η διαδρομή αφήνει όταν πλησιάζει στο τέρμα της μια γεύση γλυκόπικρη, όπως ακριβώς γλυκόπικρη είναι κι η πραγματικότητα μέσα από την οποία διαβαίνουν οι πρωταγωνιστές.
Εκεί που ο συγγραφέας αποδεικνύει τη μαστοριά του, είναι η αποφόρτιση της κεντρικής αφήγησης με δεκάδες μικρές ιστορίες, που την πλαισιώνουν και την εμπλουτίζουν. Ιστορίες, από αυτές που συζητούν οι ναυτικοί στην κουβέρτα ή στο καπνιστήριο, οι οποίες τελικά λειτουργούν ως αντίστιξη σε καταστάσεις και στιγμές δύσκολες και, συχνά, τραγικές. Διαβάζοντας αυτές τις αφηγήσεις έρχονται στο νου οι στίχοι του Νίκου Καββαδία «τη νύχτα σού ‘πα στο καμπούνι μια ιστορία / την ίδια που όλοι οι ναυτικοί λένε στη ράδα / τα μάτια σου τα κυβερνούσε σοροκάδα / κι όλο μουρμούριζες βραχνά φάλτσο η πορεία!».
Είναι βέβαιο ότι το «Μπουνάτσες και Φουρτούνες» είναι ένα βιβλίο που αξίζει να διαβαστεί. Όχι μόνο για να φέρει τον αναγνώστη σε επαφή με έναν κόσμο πλούσιο και συχνά λησμονημένο, αλλά και για τη βαθιά ανθρωπιά του και τη χαρά της ανάγνωσης μιας ιστορίας καλά ειπωμένης.-
Κώστας Ζαφείρης
