Το μέλλον των συνεταιρισμών στη χώρα μας την εποχή της κρίσης, η πορεία του ελληνικού
συνεταιριστικού κινήματος, οι μελλοντικές προοπτικές ανάπτυξής του, οι ομοιότητες
και οι διαφορές με τους συνεταιρισμούς των Ευρωπαϊκών χωρών, είναι μερικές από τις
ερωτήσεις που τέθηκαν σε συνέντευξη ,με αφορμή και την Παγκόσμια ημέρα των
Συνεταιρισμών που έχει καθιερωθεί να εορτάζεται το πρώτο Σάββατο του Ιουλίου
Τις απαντήσεις δίνουν τρεις
εκλεκτοί Έλληνες Πανεπιστημιακοί και ερευνητές, σε Ευρωπαϊκά
Πανεπιστήμια. Πρόκειται για τους κ.κ Νίκο
Καλογερά, επίκουρο
καθηγητή στο πανεπιστήμιο του Μάαστριχτ και Εντεταλμένο Καθηγητή στο Μεσογειακό
Αγρονομικό Ινστιτούτο Χανίων, Διεθνές Κέντρο Ανωτάτων Μεσογειακών Αγρονομικών
Σπουδών και Μέλος της προσωρινής συντονιστικής & επιστημονικής επιτροπής
του ΔΙΚΤΥΟΥ Α.Μ.Α.Δ.Ε.Σ. ,τον κ. Μέλος της προσωρινής συντονιστικής &
επιστημονικής επιτροπής του ΔΙΚΤΥΟΥ Α.Μ.Α.Δ.Ε.Σ, τον κ Καραντινινή Κώστα , καθηγητή.
των Πανεπιστημίων της Ουψάλας και Κοπεγχάγης και επισκέπτη Καθηγητή στο
Μεσογειακό Αγρονομικό ινστιτούτο Χανίων- Διεθνές Kέντρο Ανωτάτων Μεσογειακών Αγρονομικών Σπουδών και τον κ. Θεόδωρο Μπένο, υποψήφιο διδάκτορα Πανεπιστημίου Μάαστριχτ
και συνιδρυτή της πύλης για την ελληνική αγροτική παραγωγή gyri.gr
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ
ΣΤΗΝ ΜΑΡΙΑ ΧΡΟΝΟΠΟΥΛΟΥ
-Ποιοι είναι οι λόγοι
που το συνεταιριστική πολιτική που
ακολουθήθηκε τα τελευταία χρόνια στην
Ελλάδα, δεν είχε την αναμενόμενη
επιτυχία
Νίκος Καλογεράς :: Οι συνεταιρισμοί, όπως κάθε άλλος επιχειρηματικός οργανισμός, παγκοσμίως
αλλά και συγκεκριμένα στον Ελλαδικό χώρο ήρθαν αντιμέτωποι με μεγάλες
προκλήσεις τα τελευταία 20 χρόνια. Οι προκλήσεις δεν είχαν να κάνουν μόνο με
τις ραγδαίες αλλαγές επενδυτικής και καταναλωτικής συμπεριφοράς στις παγκόσμιες
αγορές (π.χ. διαδικτυακή διάχυση εμπορικών πληροφοριών, πραγματοποίηση on-line συναλλαγών και επενδύσεων στις αλυσίδες προμηθειών και διακίνησης,
βιώσιμη διαχείριση φυσικών πόρων, επιπτώσεις της κλιματολογικής αλλαγής στην
παραγωγή του πρωτογενή τομέα, οι επιπτώσεις της χρηματοικονομικής κρίσης στην
πραγματική οικονομία, τα σόκ στην αλυσίδα ζήτησης λόγω της ξαφνικής εμφάνισης
θανατηφόρων η άλλων λοιμωδών νόσων κατά την παραγωγή, επεξεργασία η/και
διακίνηση προϊόντων, π.χ τροφίμων), αλλά και με μια σειρά παραγόντων που έχουν
να κάνουν με την ανάπτυξη δομών και στρατηγικών που ικανοποιούν τις ολοένα
αυξανόμενες και διαφορετικές κοινωνικές και οικονομικές ανάγκες των μελών τους.
Συγκεκριμένα, η επιχειρηματική
δραστηριότητα των συνεταιρισμών στην Ελλάδα, όπως κι άλλων επιχειρηματικών
μορφών, δυστυχώς δεν απέφυγε τη "Σκύλλα" του κράτους
και τη "Χάρυβδη" των κομμάτων. Παρακάτω παρατίθενται μερικοί μόνο από
τους βασικότερους λόγους για τους οποίους η συνεταιριστική πολιτική που ακολουθήθηκε τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα, δεν είχε την αναμενόμενη επιτυχία:
·
Η
απαρχαιωμένη νομοθεσία περί επιχειρηματικού συνεργατισμού μέχρι και τα μέσα της
τελευταίας δεκαετίας,
·
Οι
αδιαφανείς και σε πολλές περιπτώσεις
διαφθαρμένες επιχειρηματικές
συναλλαγές με τράπεζες και τρίτους φορείς στοχεύοντας στην προάσπιση/εξυπηρέτηση μόνο των
οικονομικών συμφερόντων κομματικών ημετέρων βραχυπρόθεσμα,
·
Η
ελλειψη μακροπρόθεσμου στρατηγικού σχεδιασμού και πολιτικής εξαγωγών με
προσανατολισμό τις ανάγκες της αγοράς κι όχι στην «έλληνικότητα»,
·
Ο
εφησυχασμός των μελών και διοικούντων των συν/σμών βασιζόμενος στην πολιτική
των επιδοτήσεων επί του πραραγόμενου όγκου και την κουλτούρα των επιδοτούμενων
φαφλατο-σεμιναρίων για πάσα νόσον,
·
Ο
μη επιτυχής συντονισμός των δραστηριοτήτων μεταξύ διαφορετικών ομάδων μελών του
ίδιου συνεταιρισμού η συν/σμών της ίδιας μικροπεριφέρειας, παρακινόμενος στις
περισσότερες περιπτώσεις από μικροκομματικά συμφέροντα,
·
Η
ατελείωτη γραφειοκρατία η οποία μέχρι και πρόσφατα απαιτεί 174 υπογραφές (!)
για την έναρξη κάθε σοβαρής επιχειρηματικής δράσης στον Ελλαδικό χώρο,
·
Η
έντονη δυσπιστία και απαξίωση προς ένα μεταπολιτευτικό και οικονομικό σύστημα αξιών περί ανάπτυξης
με αποτέλεσμα τον κλονισμό της εμπιστοσύνης μεταξύ των μελών του ευρύτερου
κοινωνικού συνόλου όπως και μεταξύ των χρηστών/μελών ενός συν/σμού, και
διοικούντων και πολιτικών προισταμένων για θέματα συν/κης επιχ/τητας,
·
Η
άγνοια της πλειοψηφίας των διοικούντων και ασκούντων συν/τική πολιτική στην
Ελλάδα σχετικά με την ύπαρξη, χρήση, και καινοτομική δρατηριότητα για την
ανάπτυξη σύγχρονων χρηματοδοτικών εργαλείων (π.χ. αγοροπωλησίες προθεσμιακών
συμβολαίων και χρηματοοικονομικών δικαιωμάτων - futures and options contracts) που επιτρέπουν την διαχείριση ρίσκου στις
διεθνείς αγορές εμπορευμάτων και πρώτων υλών, και
·
Η
παντελής έλλειψη ενός σταθερού και (καλοπροαίρετα) συναινετικού συστήματος
αξιών, καθώς και συν/τικής παιδείας και κουλτούρας που προάγουν τη
συλλογικότητα με στόχο τη δημιουργική και βιώσιμη κοινωνικοοικονομική επιχειρηματικότητα
μέσω του οχήματος του «συνεταιρίζεσθαι»..
- Έχουμε εισέλθει σε μια εποχή που το
συνεταιριστικό μοντέλο χρειάζεται ριζική αναδιάρθρωση. Τι νομίζετε ότι έχει
φταίξει, τι νομίζετε ότι πρέπει να διορθωθεί
Κώστας Καραντινινής: Οι συνεταιρισμοί όπου πέτυχαν ήταν γιατί προσαρμόστηκαν
από την αρχή για την αντιμετώπιση συγκεκριμένων προβλημάτων και ήταν ευέλικτοι.
Ο συνεταιρισμός Rochdale στην
Αγγλία του 19ου αιώνα, οι σύγχρονοι συνεταιρισμοί ‘νέας γενιάς’ στις
ΗΠΑ και αλλού, είναι τέτοια παραδείγματα. Ο συνεταιρισμός ως μορφή
επιχειρηματικής οργάνωσης έχει εγγενή προβλήματα, όπως άλλωστε έχει και κάθε
άλλο οργανωτικό σχήμα. Τα δυνατά σημεία του συνεταιρισμού είναι δυστυχώς και η
πηγή των προβλημάτων: η κατανομή των εισοδηματικών δικαιωμάτων ανάλογα με την
χρήση και η ίση κατανομή των αποφασιστικών δικαιωμάτων ανά μέλος.
- Ο
κομματικός εναγκαλισμός των συνεταιρισμών και η κρατική πολιτική που
επέδρασαν στη βιωσιμότητά τους και
στην ανάπτυξή τους , είναι εύκολο να
απαλειφθούν εν έτει 2013;
Κώστας Καραντινινής Ο κομματικός εναγκαλισμός δεν κατάστρεψε μόνο
τους συνεταιρισμούς, κατάστρεψε την Ελλάδα ολάκερη. Κάποια σημάδια δείχνουν ότι
η σημερινή οικονομική κρίση φέρνει κάποιες αλλαγές, δυστυχώς με πολύ αργούς
ρυθμούς, διότι οι ρίζες του κακού, η κομματοκρατία, έχουν εισχωρήσει βαθειά,
όχι μόνο στους θεσμούς του κράτους και της οικονομίας, αλλά και στους
κοινωνικούς θεσμούς και στην ίδια την ψυχοσύνθεση των ανθρώπων. Πιστεύω ότι το
κακό που έχει γίνει στους συνεταιρισμούς είναι τόσο μεγάλο και βαθύ, και από
την άλλη τα κόμματα σήμερα στην Ελλάδα είναι τόσο παραλυμένα, που οι όποιες
νέες συνεταιριστικές πρωτοβουλίες γίνονται είτε συνειδητά εκτός κομματικών
πλαισίων, είτε απλά ερήμην τους. Στην μετά την κρίση Ελλάδα πιστεύω ότι θα
δούμε συνεταιριστικές πρωτοβουλίες, όχι πάρα πολλές, ούτε μεγάλης κλίμακας, τουλάχιστον
όχι στην αρχή, αλλά αυτές θα είναι πιο υγιείς από αυτές του παρελθόντος. Από
την άλλη, θα πρέπει όλοι να συνδράμουμε ώστε το κράτος και τα κόμματα να
αφήσουν τους συνεταιρισμούς ήσυχους να επιτελέσουν το έργο τους. Θα πρέπει
επίσης να παραδεχτούμε ότι η συνεταιριστική οργάνωση, δεν αποτελεί πανάκεια και
δεν ταιριάζει σε κάθε ειδους επιχειρηματικές δραστηριότητες. Δεν πρόκειται ο
συνεταιρισμός να εξαλείψει την καπιταλιστική επιχείρηση εντελώς και από παντού.
Δεν το έγινε αυτό ποτέ στην ιστορία και ούτε και θα συμβεί ποτέ. Υπάρχουν όμως
πολλές δραστηριότητες στις οποίες η συνεταιριστική όργάνωση υπερτερεί της
καπιταλιστικής και εκεί θα την δούμε να ανθίζει και να κυριαρχεί και στην
Ελλάδα.
-Η σημερινή κατάσταση στην Ελλάδα της κρίσης,
μπορεί να αποτελέσει εφαλτήρια για την δημιουργία σύγχρονων συνεταιρισμών με προοπτικές, και αν ναι με τι κριτήρια αυτοί
μπορούν να λειτουργήσουν;
Θεόδωρος Μπένος :Οι συνεταιρισμοί έχουν πολύ μεγάλες δυνατότητες
και ίσως δεν έχουν καταλάβει ακόμη τη δύναμή τους. Όπως αναφέρθηκε
προηγουμένως, είναι ανάγκη να ξεφύγουμε από τη λογική της ώθησης που μπορεί να
δώσει το θεσμικό πλαίσιο. Η πραγματική ώθηση μπορεί να δοθεί μέσα από την
ανάπτυξη επιθετικών στρατηγικών, την έμφαση στον προσανατολισμό στην αγορά, τη
δημιουργία σχέσεων εμπιστοσύνης και την ανάδειξη της συνεταιριστικής
ταυτότητας. Υπάρχουν ήδη πρότυπα παραδείγματα, ακόμη και σε τομείς που γνώρισαν
μεγάλες δυσκολίες τα τελευταία χρόνια, όπως οι συνεταιρισμοί στον τομέα του
γάλακτος. Είναι λοιπόν στο χέρι των συνεταιρισμών και των μελών τους να
υιοθετούν τα οργανωτικά χαρακτηριστικά που μπορούν να υποστηρίξουν την ώθηση,
τη «φυγή προς τα εμπρός». Η κρίση δημιούργησε δύσκολες συνθήκες για όλους,
αποτέλεσε όμως και αποτελεί ευκαιρία για το συνεταιριστικό χώρο. Για
παράδειγμα, η δυσκολία παροχής δανείων από τις τράπεζες οδήγησε αρκετούς
συνεταιρισμούς να στραφούν σε εσωτερική χρηματοδότηση, δηλαδή σε χρηματοδότηση
από τα μέλη. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα το μεγαλύτερο «δέσιμο» των μελών με το
συνεταιρισμό τους, καθώς η έμμεση επένδυσή τους σε αυτόν, δημιούργησε τις προϋποθέσεις για πιο ενεργή συμμετοχή και ουσιαστικό ενδιαφέρον.
-Η φιλοσοφία των συνεταιρισμών για την εξάλειψη
των μεσαζόντων και την παροχή του προϊόντος στους καταναλωτές σε χαμηλές τιμές, είχε συνάφεια με το «κίνημα της πατάτας»,που αναπτύχθηκε τώρα τελευταία
στην Ελλάδα, Τι ομοιότητες και τι
διαφορές υπάρχουν;
Κώστας Καραντινινής Αυτό που ονομάστηκε ‘κίνημα της πατάτας’ έχει
ομοιότητες και διαφορές με καταναλωτικούς συνεταιρισμούς. Στην συγκεκριμένη
περίπτωση είναι δημιούργημα ομάδων πρωτοβουλίας με ηρωικά σχεδόν
χαρακτηριστικά. Βασίζεται στην επιμονή και στον ιδεαλισμό των ανθρώπων αυτών,
και βρήκε ανταπόκριση σε πλατύτερες μάζες καταναλωτών τους οποίους μαστίζει η
οικονομική κρίση. Στην μορφή που είναι, δεν μπορεί παρά να διαχειρίζεται
προϊόντα που καταναλώνονται σε μεγάλες ποσότητες, που είναι αποθηκεύσιμα και
που κατά κάποιον τρόπο έχουν καθορισμένη και ανιχνεύσιμη ποιότητα. Η επέκτασή
τους σε ευρύτερη γκάμα προϊόντων, φθαρτών, ή με μεγάλη γκάμα ποιοτήτων και
μορφών θα απαιτήσει περισσότερη οργάνωση και περίπλοκα logistics. Θα ήταν πραγματικά ενδιαφέρον να δούμε την
διάρκεια αυτού του κινήματος και την πιθανή μετεξέλιξή του σε έναν καταναλωτικό
συνεταιρισμό με υποδομές και οργανωτικές δομές. Παρακολουθούμε όλοι με πολύ
μεγάλο (και επιστημονικό) ενδιαφέρον και ελπίδα τις πρωτοβουλίες αυτές και
περιμένουμε να δούμε την ‘επόμενη μέρα αυτής της πραγματικά όμορφης
προσπάθειας.
Ένας
χαρακτηριστικός ρόλος των συνεταιρισμών είναι αυτός του «μέτρου». Η ύπαρξη ενός
συνεταιρισμού σε μια αγορά εισάγει πληροφορία σχετικά με τα κόστη και τα
περιθώρια κέρδους. Έτσι η ύπαρξη του συνεταιρισμού ‘αναγκάζει’ και τις άλλες
επιχειρήσεις στην αγορά να συμπεριφέρονται ανταγωνιστικά προσαρμόζοντας τα
κέρδη και την εν γένει συμπεριφορά τους στο ‘μέτρο’ που καθορίζει ο
συνεταιρισμός. Αυτός ο ρόλος του ‘μέτρου’ που προσφέρει το κίνημα της πατάτας
δεν έχει τονιστεί αρκετά. Αυτό το στοιχείο από μόνο του είναι η σημαντικότερη
ίσως προσφορά του κινήματος. Τώρα γνωρίζουμε πόσο φτηνά μπορεί να αγοράσει μια
νοικοκυρά ένα κιλό πατάτες και πόσο καλά μπορεί να πληρωθεί αντίστοιχα ένας
παραγωγός. Έτσι, κανονικά, θα πρέπει να έχουν προσαρμοστεί αντίστοιχα οι τιμές
λιανικής και παραγωγού. Αν το κίνημα κατορθώσει κάτι τέτοιο σε διάρκεια τότε
και μόνο για αυτό θα έχει πετύχει.
- Ποια
είναι τα βήματα που πρέπει να ακολουθηθούν πέρα από τις συστατικές πράξεις για να γίνει ένας συνεταιρισμός βιώσιμος και κερδοφόρος;
Κώστας Καραντινινής Στις περισσότερες χώρες με δυνατούς συνεταιρισμούς
δεν υπάρχει ειδικό συνεταιριστικό νομικό πλαίσιο, οι συνεταιρισμοί λειτουργούν
σαν εταιρίες περιορισμένης ευθύνης με αλαφρά τροποποιημένο καταστατικό. Η
θεσμική βάση του συνεταιρισμού είναι ο τρόπος κατανομής του πλεονάσματος
(ανάλογα με την χρήση – όχι ανάλογα με το κεφάλαιο) και η δημοκρατική
διαδικασία (ένα μέλος – μιά ψήφος). Από κεί πέρα ο συνεταιρισμός απαιτεί πίστη
και εμπιστοσύνη μεταξύ των μελών – δηλαδή ανθρώπινο κεφάλαιο. Θα πρέπει να
γίνει αντιληπτό ότι ο συνεταιρισμός δεν μπορεί να πετύχει αν η συνεργατικότητα
είναι αυτοσκοπός – η συνεργατικότητα είναι η προϋπόθεση. Ο συνεταιρισμός είναι
μια μορφή οργάνωσης μιας επιχειρηματικής ή άλλης δραστηριότητας και θα πρέπει
αυτήν να υπηρετεί με συνέπεια, και οργάνωση. Κάθε επιτυχημένος συνεταιρισμός –
όπως κάθε επιχείρηση – θα πρέπει να στηρίζεται στην βάση του, στα μέλη, τους
εργαζόμενους, στους πελάτες και στους προμηθευτές του, λαμβάνοντας υπ’ όψιν τις
ευκαιρίες και περιορισμούς του κοινωνικού περιβάλλοντος και της οικονομικής
συγκυρίας.
--Μαθαίνοντας
από τα λάθη. Τι δεν πρέπει να γίνεται όταν
ιδρύεται ένας συνεταιρισμός;
Νίκος Καλογεράς ::Ο
στρατηγικός σχεδιασμός προσανατολισμού προς την αγορά, όπως δείχνουν οι
περισσότερες σύγχρονες εμπειρικές μελέτες στην επιστήμη της οικονομικής των συνεταιρισμών, απαιτεί τόσο
τον προσεγμένο οργανωτικό σχεδιασμό μιας συνεταιριστικής επιχείρησης, όσο και
τον προσεγμένο σχεδιασμό βιώσιμων
στρατηγικών εμπορίας. Ο προσανατολισμός στην αγορά συντελεί στην
μακροπρόθεσμη χρηματοικονομική επιτυχία σχεδόν κάθε επιχειρηματικής μορφής.
Ένας τέτοιος προσανατολισμός αναφέρεται στην επιχειρηματική κουλτούρα που ενθαρρύνει
τις απαραίτητες συμπεριφορές, και τις πρακτικές, οι οποίες συμβάλουν στη
δημιουργία προϊόντων/υπηρεσιών ανώτερης αξίας για τους πελάτες και ταυτόχρονα
μεγαλύτερου οφέλους για την επιχείρηση. Τα τρία βασικά χαρακτηριστικά του
είναι: α) προσανατολισμός στους πελάτες (π.χ. τελικούς καταναλωτές), β)
προσανατολισμός στους ανταγωνιστές, και γ) συντονισμός των διαφορετικών
τμημάτων της επιχείρησης. Η συλλογή
πληροφοριών σχετικά με τις τρέχουσες και μελλοντικές ανάγκες των πελατών, η διάχυση
των πληροφοριών σε όλα τα τμήματα της επιχείρησης, και η ανάλογη ανταπόκριση
και αξιοποίηση αυτών των πληροφοριών, αποτελούν επίσης αναπόσπαστα
χαρακτηριστικά τα οποία πρέπει να λαμβάνονται υπόψιν κατά το σχεδιασμό
συνετ/κων στρατηγικών εμπορίας.
Ένας συνεταιρισμός έχει μεγάλες πιθανότητες να ανταγωνιστεί
άλλες επιχειρηματικές μορφές και να κατακτήσει αλλά και διατηρήσει μερίδια
αγοράς μακροπρόθεσμα, μόνο όταν συνάδει
η οργανωτική δομή του με τις στρατηγικές εμπορίας που ακολουθεί και εφαρμόζει.
Συνεπώς η έλλειψη σύνθεσης, σχεδιασμού και υλοποίηση στρατηγικών με καθαρό
προσανατολισμού στην αγορά με τα οργανωτικά χαρακτηριστικά είναι ένα απο τα
σημαντικότερα λάθη που πρέπει να αποφευχθούν όταν ιδρύεται ένας συναιτερισμός.
Αυτή είναι μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις που αντιμετωπίζουν σήμερα οι
συνεταιρισμοί στην Ελλάδα, αλλά και παγκοσμίως. Συγκεκριμένα στην Ελλάδα,
πολλοί συνεταιρισμοί, ακόμα και εως σήμερα, δραστηριοποιούνται η ιδρύονται βάση
μιας προϊοντο-κεντρικής προσέγγισης (π.χ. παραγωγή πολύ υψηλής ποιότητας προίόντων
και υπηρεσιών) και αγνοούν τον σημαντικό. ρόλο του προσανατολισμού τους προς
την αγορά (π.χ. χαμηλές εώς και ανύπαρκτες επενδύσεις σε μάρκετινγκ και
καινοτομία) ευελπιστώντας ότι τα προιόντα τους θα βρουν αγορές απο μόνα τους
λόγω των υψηλών ποιοτικών τους προδιαγραφών. Ουσιαστικά, πολλοί Ελληνικοί
συνεταιρισμοί «κολλάνε» στον τύπο (π.χ. παραγωγή ενός προϊόντος βάση διεθνών
προδιαγραφών ποιότητας όπως ορίζει η κείμενη νομοθεσία) και «ξεχνάνε» Τη ουσία
(π.χ. πως ορίζεται και προσλαμβάνεται ο όρος ποιότητα
από διαφορετικά
τμήματα καταναλωτών στις αγορές τροφίμων).
-Πως
έχει αναπτυχθεί το συνεταιριστικό
κίνημα παγκοσμίως την τελευταία
δεκαετία, Τι τάση παρατηρείται;
Θεόδωρος Μπένος :Υπάρχει μια τάση διεύρυνσης της βάσης και αύξησης
του μεγέθους των συνεταιρισμών, κυρίως μέσα από συγχωνεύσεις. Ο κύριος λόγος
είναι φυσικά η αντιμετώπιση του σκληρού ανταγωνισμού, είτε αυτός προέρχεται από
ανταγωνιστές στο ίδιο επίπεδο (π.χ. πολυεθνικές εταιρείες μεταποίησης) είτε από
άλλους «κρίκους» στο κανάλι διανομής, διαφορετικού επιπέδου (π.χ. αλυσίδες
λιανικής πώλησης). Η τάση αυτή βέβαια
μπορεί να αποτελέσει και παγίδα αν γίνει αυτοσκοπός. Άλλωστε, στους
συνεταιρισμούς που αριθμούν πολλά μέλη, συχνά δημιουργούνται προβλήματα λήψης
αποφάσεων και αποξένωσης των μελών μεταξύ τους καθώς και με τη διοίκηση του
συνεταιρισμού. Έχει ανοίξει όμως μια συζήτηση για το μέλλον των συνεταιρισμών
σε παγκόσμιο επίπεδο και η «Διεθνής Συνεταιριστική Συμμαχία» (International Cooperative Alliance) έθεσε άλλες προτεραιότητες, σωστές κατά τη
γνώμη μας. Έχει γίνει κατανοητό ότι τώρα, όσο ποτέ άλλοτε, οι συνεταιρισμοί
μπορούν να αναδείξουν το παράδειγμα της αειφόρου ανάπτυξης που εξ΄ορισμού
ακολουθούν ή που δύνανται να ακολουθούν με μεγαλύτερη επιτυχία από άλλες μορφές
επιχειρηματικής οργάνωσης και δράσης. Η αειφόρος ανάπτυξη μετουσιώνεται στο
τρίπτυχο της οικονομικής ευημερίας, της κοινωνικής ευημερίας και της προστασίας
του περιβάλλοντος. Οι συνεταιρισμοί έχουν συγκριτικό πλεονέκτημα έναντι όλων
των άλλων, καθώς η πολυπλοκότητά τους και η σύνδεσή τους με την κοινωνία και το
περιβάλλον, τους επιτρέπει να αφήνουν πιο εύκολα το «αποτύπωμά» τους, χωρίς να
κινδυνεύουν να κατηγορηθούν για υποκρισία όπως άλλες μεγάλες επιχειρήσεις. Η
μεγάλη πρόκληση λοιπόν είναι η αντιμετώπιση του σκληρού ανταγωνισμού μέσα από
μια διαφορετική οδό, αυτή της ανάδειξης της συνεταιριστικής διαφοράς και της
ουσιαστικής κοινωνικής ευθύνης.
-Σε τι αποδίδετε το μειωμένο ενδιαφέρον στην Ελλάδα
για τους συνεταιρισμούς, υπάρχει έλλειμμα πληροφόρησης, υπάρχει κακή εικόνα
στον κόσμο για τον μέχρι τώρα κακό τρόπο λειτουργίας Πως θα μπορούσε η κατάσταση να αντιστραφεί;
Νίκος Καλογεράς Όντως, υπάρχουν και τα δύο. Υπάρχει και έλλειψη των μηχανισμών
διάχυσης πληροφοριών όσο αφορά την πραγματική αξία των συν/κων προϊόντων και
υπηρεσιών όσο και κακή εικόνα στον κόσμο για λόγους που προαναφέρθηκαν κι απο
μένα και από τους συναδέλφους μου. Μια τέτοια κατάσταση δεν είναι εύκολο να
αντιστραφεί γρήγορα. Επίσης είναι δύσκολο να δοθεί μια συγκεκριμένη απάντηση
στο πως θα γίνει αυτή η αντιστροφή. Κατά την άποψη μου, χρειάζεται η δημιουργία
και ανάπτυξη τέτοιου κοινωνικά αλληλέγγυου κεφαλαίου και επιχειρηματικής
νοοτροπίας με στόχο την υλοποίηση οικονομικών επενδύσεων πλήρως ενταγμένων στην
κοινωνία. Ο σχεδιασμός, υλοποίηση επενδύσεων με στόχο την εξυπηρέτηση των
πραγματικών κοινωνικών ανάγκών, μια οικονομίας
συνεπώς ανθρωπίνων και αειφόρων μεγεθών με κύριο χαρακτηριστικό την
εξυπηρέτηση του συλλογικού συμφέροντος, φαίνεται να αποτελεί μονόδρομο. Η
αλλαγή νοοτροπίας και επιχειρηματικής κουλτούρας ενός λαού δεν είναι εύκολη
υπόθεση και προυποθέτει βιώσιμες επενδύσεις για τη χρήση υλικών και άϋλων
(κοινωνική αλληλεγγύη, πρόνοια, συνοχή, παιδεία) κεφαλαίων και πόρων σε
μακροπρόθεσμο επίπεδο. Η σημερινή οικονομική αλλά κυρίως κοινωνική κατάσταση
στην Ελλάδα (π.χ. έλλειψη αισθήματος ασφάλειας και δικαιοσύνης, έντονη
δυσπιστία προς θεσμούς και κοινωνικές δομές) σχεδόν επιτάσσει την στροφή προς
τη δημιουργία κοινωνικού κεφαλαίου και την ανάπτυξη ενός ανθρωποκεντρικού
οικονομικού μοντέλου βασιζόμενο στις αξίες της συλλογικότητας και της
συνεργασίας. Ίσως τότε ξεφύγει το επιχειρηματικό γίγνεσθαι της χώρας από τον
ιστό του συναισθήματος της «εθνικής
κατάθλιψης», και η κρίση αντιμετωπιστεί ως πρόκληση κι όχι ως απειλή.
-Ελληνικά
ποιοτικά προϊόντα, κατά παράδοση εξαγωγικά, ( ελαιόλαδο, κρασί, μαστίχα,
σταφίδες κλπ) , τα οποία πωλούνται σε
ανταγωνιστικές τιμές στις αγορές του εξωτερικού , γιατί δεν μπορούν να αυξήσουν
το μερίδιο τους στην πίτα των ξένων
αγορών; Πως μια συνεταιριστική οργάνωση θα μπορούσε να συμβάλλει σ’ αυτό;
Κώστας Καραντινινής Οι εξαγωγείς των προϊόντων αυτών πρέπει να
πωλήσουν μέσω μεγάλων πολυεθνικών αλυσίδων διανομής. Αυτές οι αλυσίδες
ενδιαφέρονται για μεγάλες και σταθερές ποσότητες και εγκυημένη ποιότητα. Μόνο
έτσι μπορούν να εξασφαλίσουν κέρδη και τότε θα ενδιαφερθούν και για τα Ελληνικά
παραδοσιακά προϊόντα. Οι συνεταιριστικές θα μπορούσαν να καλύψουν αυτές τις δύο
παραμέτρους, ποσότητα και ποιότητα. Η εξαγωγική δραστηριότητα όμως είναι μια
περίπλοκη, χρονοβόρα και ακριβή διαδικασία, που απαιτεί διάρκεια συνέπεια. Ένας
επιτυχημένος συνεταιρισμός θα πρέπει να είναι έτοιμος να επενδύσει σε αυτά
καθώς και στο κατάλληλο μάρκετιγκ και να αναπτύξει την απαραίτητη στρατηγική.
Υπάρχουν βέβαια εξειδικευμένα κανάλια διανομής μέσα από τα οποία θα μπορούσαν
να βρούν δρόμους μικρότερες συνεταιριστικές οργανώσεις παραγωγών. Σε κάθε
περίπτωση όμως οι συνεταιρισμοί αυτοί θα πρέπει να έχουν σταθερά στραμένο το
βλέμα τους στο εξωτερικό, πατώντας γερά στην ελληνική, τοπική παραγωγική τους
βάση.
-Υπάρχουν κλαδικές μελέτες τα
στοιχεία των οποίων θα μπορούσαν να αποτελέσουν κίνητρο για ίδρυση
περισσότερων συνεταιρισμών αστικού τύπου;
Θεόδωρος Μπένος :Έχουν γίνει κάποιες μεμονωμένες προσπάθειες
καταγραφής των συνεταιρισμών στη χώρα μας και εκτίμησης του «αποτυπώματός» τους
στην εθνική οικονομία. Αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει κάποια οργανωμένη βάση
δεδομένων και πολύ περισσότερο κάποια συστηματική παρακολούθηση της δράσης τους
και των αποτελεσμάτων τους. Το πρόβλημα βέβαια είναι γενικότερο αν
αναλογιστούμε ότι μόνο λίγες Ευρωπαϊκές χώρες διαθέτουν ολοκληρωμένα συστήματα
καταγραφής και ακολούθως εκδίδουν περιοδικά δελτία ενημέρωσης. Είναι πολύ
σημαντικό να δημιουργηθεί ένα τέτοιο σύστημα για τους εγχώριους συνεταιρισμούς.
Πέρα από τα προφανή οφέλη, θα βοηθήσει πολύ και στην αλλαγή της εικόνας που
έχει το ευρύ κοινό για τους συνεταιρισμούς στη χώρα μας. Αν έχουμε αξιόπιστα
και οργανωμένα στοιχεία, θα μπορέσουμε να αποδείξουμε άμεσα τα ευεργετικά τους
αποτελέσματα σε τοπικό και εθνικό επίπεδο. Στη συνέχεια θα μπορέσουμε να
δημιουργήσουμε ένα είδος θετικής «αφήγησης» για τη συνεταιριστική
ταυτότητα η οποία με τη σειρά της θα
λειτουργεί ως πόλος έλξης για το ευρύ κοινό και ως «κράχτης» για την προτίμηση
του συνεταιριστικού μοντέλου. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι στην περίπτωση των
συνεταιρισμών, δεν έχουμε αποτελέσματα μόνο σε επίπεδο οργανισμού –
συνεταιρισμού, αλλά και σε επίπεδο μελών. Με άλλα λόγια, τα ίδια τα μέλη, τα
οποία στον πρωτογενή μόνο τομέα είναι εκατοντάδες χιλιάδες, συνεισφέρουν στην
οικονομία και την κοινωνία.
Μπροστά μας έχουμε μια ιστορική ευκαιρία, καθώς πρόσφατα ξεκίνησε
μια πιλοτική προσπάθεια καταγραφής των συνεταιρισμών σε παγκόσμιο επίπεδο από
τη «Διεθνή Συνεταιριστική Συμμαχία» (δείτε εδώ: http://www.euricse.eu/en/worldcooperativemonitor)
. Μαζί με τον Δρ. Καλογερά έχουμε αναλάβει μια πρώτη καταγραφή των εγχώριων
συνεταιρισμών για λογαριασμό της ένωσης αυτής. Παράλληλα, σχεδιάζουμε να
ξεκινήσουμε μια πρώτη προσπάθεια δημιουργίας ενός ολοκληρωμένου συστήματος
καταγραφής και παρακολούθησης, σε συνεργασία με τους φορείς του συνεταιριστικού
χώρου και βασιζόμενοι σε επιτυχημένα παραδείγματα, όπως αυτό της Ολλανδίας.
- Συνεταιρισμός και καινοτομία
πως μπορούν να «δέσουν» ;
¨
Νίκος Καλογεράς Η καινοτομία είναι ένα από τα βασικά συστατικά
της επιτυχημένης στρατηγικής του «προσανατολισμού προς την αγορά». Η
επιτυχημένη υλοποιήση επιχειρηματικών καινοτομιών έχει σχεδόν στις περισσότερες
περιπτώσεις θετικά αποτέλεσματα στην χρηματοικονομική απόδοση κάθε επιχείρησης
σε βάθος χρόνου. Η ανάπτυξη και υλοποίηση καινοτόμων επενδυτικών πλάνων με
επιτυχία, προϋποθέτει δε την ύπαρξη κουλτούρας συνεργασίας βασιζόμενη σε
απαραίτητα διαφανείς συμβολαιακές συναλλαγές, επιχειρηματικές σχέσεις,
οργανωτικές διαδικασίες και εφαρμογή
τακτικών εμπορίας χαρακτηριζόμενες από μεγάλη εξωστρέφεια. Φυσικά τόσο φιλόδοξα
επιχειρηματικά πλάνα προϋποθέτουν την ανάληψη στρατηγικών υψηλού ρίσκου. Και
μάλιστα μιλάμε για επενδυτικό ρίσκο που βασίζεται τόσο σε υλικά (π.χ.
εξοπλισμός) όσο και άϋλα κεφαλαία (π.χ. απόκτησης εταιρικής κοινωνικής
ταυτότητας) και υποχρεώσεις μακροπρόθεσμα.
Τέτοιου είδους στρατηγικές προϋποθέτουν κατά κύριο λόγο την
ύπαρξη συγκεκριμένων διαρθρωτικών δομών (επενδύσεις σε έρευνα και ανάπτυξη,
δημιουργία ευέλικτης επενδυτικής/ιδρυτικής νομοθεσίας για τη συλλογικά εταιρική
διαχείριση, συμμετοχή στην συλλογικά-μετοχική περιουσία και κατανομή των κερδών, ανάπτυξη η/και χρήση
μοντέρνων χρηματοκοοικονομικών εργαλείων όπως είναι τα προθεσμιακά συμβόλαια
- futures contracts- για
την προληπτική αντιμετώπιση των κοινών επιχειρηματικών ρίσκων και κινδύνων,
συνεχείς επενδύσεις στη δια-βίου εκπαίδευση αγροτών-μελών των συν/σμών ,μεταξύ
άλλων). Η δημιουργία και ανάπτυξη διαρθρωτικών μηχανισμών «προσανατολισμένων
προς την αγορά», θα επιτρέψει στον π.χ. αγρότη (μέλος συνεταιρισμού) να
συμπεριφέρεται περισσότερο ως επιχειρηματίας και λιγότερο ως παθητικά
εξαρτώμενος από κάθε εθνική η κομματική (μεροληπτική) πολιτική χρηματοδότησης για την
ανάπτυξη της καινοτομίας.
Ως εκ’ τούτου, οι δύο έννοιες (συνεταιρισμός και καινοτομία)
δένουν μεταξύ τους. Τα επιτυχημένα συνεταιριστικά σχήματα σήμερα στην Δυτική
Ευρώπη (π.χ. Ολλανδία, Δανία) επενδύουν συνεχόμενα στην ανάπτυξη καινοτόμων
χαρακτηριστικών των προϊόντων και υπηρεσιών τους, έτσι ώστε να είναι ικανά να
ανταποκρίνονται με ευελιξία στις
προκλήσεις των συνεχώς μεταβαλλόμενων συνθηκών στις τοπικών, εθνικών και
διεθνών αγορών.
- Σε τι θέση βρίσκονται οι γυναικείοι
συνεταιρισμοί στην Ελλάδα πως κατατάσσονται σε σχέση με την Ευρώπη; Τι
ομοιότητες και τι διαφορές υπάρχουν ;
Θεόδωρος Μπένος :Οι γυναικείοι συνεταιρισμοί στη χώρα μας
αποτελούν στο σύνολό τους αρκετά επιτυχημένα παραδείγματα ήπιας συνεταιριστικής
επιχειρηματικότητας. Δραστηριοποιούνται κατά κύριο λόγο σε μεταποιημένα
προϊόντα (π.χ., παραδοσιακά γλυκά, αρτοποιήματα, ζυμαρικά, μαρμελάδες) καθώς
και στην οικοτεχνία. Προσθέτουν πάντα αξία στα προϊόντα τους, προσέχουν πολύ
την ποιότητα αυτών και συχνά συνδέουν το τουριστικό προϊόν με αυτά. Έχουν κερδίσει
σε μεγάλο βαθμό το στοίχημα των τοπικών αγορών, έχουν όμως μερικές φορές
αδυναμία να κάνουν πιο εμφανή την παρουσία τους εκτός της περιφέρειας που
βρίσκεται η έδρα τους. Αυτή είναι και η βασική τους διαφορά με τους γυναικείους
συνεταιρισμούς στην Ευρώπη, οι οποίοι στοχεύουν σε μεγαλύτερη διείσδυση στην
αγορά. Ίσως οι γυναικείοι συνεταιρισμοί στη χώρα μας μπορούν να δώσουν ακόμη
μεγαλύτερη έμφαση στη σύνδεση με το τουριστικό προϊόν και στη δυνατότητα που
έχει αυτό να τους ανοίξει το δρόμο για αγορές εκτός Ελλάδας, ιδιαίτερα σε
κανάλια διάθεσης αντίστοιχα με αυτά που μπορούν να εξυπηρετούν (π.χ.
καταστήματα gourmet). Τα προϊόντα των γυναικείων συνεταιρισμών στη χώρα μας είναι
διαφορετικά από αυτά που παράγουν αντίστοιχοι συνεταιρισμοί στο εξωτερικό. Έχουν
λοιπόν μοναδική ευκαιρία να συνεργαστούν με τους κατά τόπους επισκέπτες,
δημιουργώντας σχέσεις εμπιστοσύνης. Αυτοί κατόπιν θα αποτελέσουν τους
καλύτερους «πρεσβευτές» των γυναικείων συνεταιριστικών προϊόντων στο εξωτερικό.
-Κάτι να προσθέσετε
ως επίλογο
Κώστας Καραντινινής Κάθε κρίση είναι και μια ευκαιρία. Το
συνεταιριστικό κίνημα στην Ελλάδα ήταν σε κρίση πολύ πριν την οικονομική κρίση
του 2008. Η διπλή αυτή κρίση μπορεί να αποτελέσει το εφαλτήριο για μια νέα
περίοδο του συνεταιρισμού στην χώρα μας. Ενός συνεταιρισμού ρεαλιστικού,
επιχειρηματικού και εξωστρεφούς. Για να γίνει αυτό θα πρέπει ο συνεταιρισμός να
αποτάξει τον κομματικό σατανά και να στρέψει το βλέμμα μακρυά απο τον πειρασμό
της κρατικής επιχορήγησης. Αυτά έχουν οδηγήσει τον συνεταιρισμό στα αδυσώπητα
πλοκάμια του κρατισμού και στον αδιέξοδο μηδενισμό του κόμματος. Ο συνεταιρισμός
είναι μια άλλη μορφή επιχειρηματικότητας. Απαιτεί περισσότερο κοινωνικό
κεφάλαιο παρά χρηματικό. Το κοινωνικό κεφάλαιο όμως δεν μπορείς να το
δανειστείς απο καμιά τράπεζα, ούτε να το λάβεις δωρεάν από κρατικές ή
κοινοτικές επιχορηγήσεις. Δεν μπορείς κάν να το δημιουργήσεις μόνος σου –
χρειάζεσαι και τους άλλους. Ο συνεταιρισμός δείχνει ότι ‘οι άλλοι’ δεν είναι η
Σαρτρική κόλαση, αλλά η απαραίτητη προϋπόθεση της ατομικής και κοινωνικής
ευημερίας.
Νίκος Καλογεράς Η συνεταιριστική επιχειρηματικότητα υπάρχει
από την αρχή της ύπαρξης του οργανωμένου
ανθρωπογενούς περιβάλλοντος. Συνεταιριστικές επιχειρηματικές ρίζες βρίσκουμε
στην Αρχαία Ελλάδα και τη Μεσοποταμία. Η συνετ/κη επιχειρηματικότητα έχει
μεγάλο παρελθόν, έχει παρόν, και σίγουρα έχει μέλλον. Η κρίση χρέους που
μαστίζει τον Ευρωπαϊκό νότο, κι όχι μόνο, εδώ και 6 χρόνια, ουσιαστικά προάγει
τη συλλογικότητα, συνοχή, πρόνοια, καθώς και την σταδιακή αφύπνιση των Ελλήνων
για την ανάπτυξη κοινωνικοοικονομικού κεφαλαίου που θα εξυπηρετεί πραγματικές
ανάγκες και που θα διέπεται από το πνεύμα ενός αξιακού συστήματος βασιζόμενο
στην αρχή του «συνεργάζομαι, υποστηρίζω
το συλλογικό συμφέρον, για να μάθω και
να κερδίσω περισσότερα».. .
