Χίος- Χάραξη- Χαρακτική»
Χίος, το νησί των χαρακτών.
Μια παλιά ιστορία από την αρχαιότητα ως σήμερα.
«Σχετικά με την τέχνη της χαρακτικής»
Η χαρακτική και το ρήμα χαράσσω ήταν ανέκαθεν ταυτισμένα με την έννοια της γραμμής, της χάραξης δηλαδή μιας εικόνας ή ενός κειμένου πάνω σε μια σκληρή επιφάνεια (ξύλο, μέταλλο, πέτρα, πηλός κλπ) με την καταβολή του απαραίτητου μόχθου. Η εικοσιπενταετή μου ενασχόληση με την τέχνη της χαρακτικής με οδήγησε στη διαπίστωση της ύπαρξης της στενής σχέσης της με τη γενέτειρα μου τη Χίο, από την αρχαιότητα έως σήμερα (συνεχώς και αδιαλείπτως), δικαιολογώντας τις σκέψεις μου πως:
•Η πρακτική της χαρακτικής ως χειρονομία εφαρμόζεται στη Χίο αιώνες τώρα.
•Οι τεχνικές της έχουν αρθρώσει λόγο σε όλες τις χρονικές περιόδους του νησιού.
•Οι τεχνικές της έχουν αρθρώσει λόγο σε όλες τις χρονικές περιόδους του νησιού.
•Τα παράγωγα της δημιούργησαν εξαιρετικά έργα Χιακής Τέχνης.
•Οι καλλιτεχνικές προεκτάσεις της μακραίωνης παρουσίας της χαρακτικής στη Χίο είναι ικανές να δημιουργήσουν ένα φυτώριο σύγχρονης τέχνης, καταργώντας τα όρια της στενής σχέσης (πρακτική πολλαπλότητας) και δίνοντας
10+1 Λόγοι γιατί μπορεί να αναδειχθεί η Χίος Κέντρο Χαρακτηκείς στην Μεσόγειο.
1 .
Ο μοναδικός συσχετισμός παγκόσμια της χαρακτικής -ως χειρονομία- με το μαστιχόδενδρο την «Αιώνια Μήτρα».
.png)
.png)
Στη σκέψη μου η Χαρακτική Τέχνη είναι απόλυτα συνυφασμένη με τη χάραξη του μαστιχόδενδρου, αφού και στις δυο δραστηριότητες υπάρχει η χάραξη, η ροή και το αποτύπωμα. Η πρακτική χάραξης του μαστιχόδενδρου και η συνομιλία του μαστιχοκαλλιεργητή με την «Αιώνια Μήτρα» εδραίωσαν ακόμα περισσότερο την πεποίθηση μου για την αυτάρκεια και την αξία της χαρακτικής στην αναζήτηση και διατύπωση του μορφοπλαστικού οράματος μου ως καλλιτέχνης. Το ρήνιασμα, το πρώτο κέντημα και οι τομές στον κορμό του μα¬στιχόδενδρου μου πρόσφεραν διδάγματα και με οδήγησαν σε μια σειρά χαρακτικών έργων με θεματικές αναφορές στο μαστιχόδενδρο, στα οποία καταργώ και υπερβαίνω τα διακριτά όρια μεταξύ ζωγραφικής, χαρακτικής και γλυπτικής, όπου χρησιμοποιούνται σε πολλές περιπτώσεις και οι τρεις εκδοχές της εικαστικής έκφρασης. Η παρακολούθηση της εργασίας του μαστιχοκαλλιεργητή, οι παράλληλες πορείες του καλλιτέχνη χαράκτη-καλλιεργητή με ώθησαν να δω με νέα ματιά τις μορφοπλαστικές δυνατότητες της χαρακτικής και να ανατρέξω σε παλαιές και νέες τεχνικές (αναγλυφοτυπίας, βαθυτυπίας, ιξώδης- μεικτή). Τα βασικά μορφοπλαστικά προβλήματα που αντιμετώπισα στην προσπάθεια μου να μεταφέρω τις διαδικασίες της μαστιχοκαλλιέργειας στην τέχνη και της χαρακτικής, σχετίζονται με την απόδοση του χώρου, του χρώματος και της ύλης. Στο έργο μου ο χώρος δεν αποτυπώνεται με την αντίληψη του φυσικού τρισδιάστατού χώρου αλλά συλλαμβάνεται ως χώρος συναισθηματικός- ψυχολογικός, απόρροια της συνάντησης και συνομιλίας των θείων χαράξεων του μαστιχοκαλλιεργητή και της μεταποιητικής δύναμης του συναισθηματικά φορτισμένου καλλιτέχνη.
2 .
Η μοναδικότητα της Χίου στο ότι διαθέτει τον μεγαλύτερο πληθυσμιακά «εν δυνάμει» αριθμό χαρακτών που υπηρετούν την τέχνη αιώνες τώρα, αδιάκοπτα από την αρχαιότητα ως σήμερα.
Ο καλλιτέχνης μαστιχοκαλλιεργητής δημιουργεί ένα ιδιαίτερο πλαστικό ενδιαφέρον στη χαραγμένη επιφάνεια, αφού το παιχνίδι του φωτός και της σκιάς και τα αναπάντεχα μορφώματα που δημιουργούνται στον κορμό του δέντρου από τις οριζόντιες και κάθετες τομές, ορίζουν εικαστικό αποτέλεσμα στο οποίο ο ευφάνταστος θεατής μπορεί να «διαβάσει» μια σειρά γεγονότων και νοημάτων. Η εικαστική μεταφορά αυτής της εικόνας της «Αιώνιας Μήτρας» αποδίδεται στο έργο μου με τον περιορισμό των ανεκ¬δοτολογικών στοιχείων, τη μείωση των αναπαραστατικών αξιών και τη συγκράτηση της χρωματικής γκάμας στους απαραίτητους και λιγοστούς χρωματισμούς. Η Χάραξη- Τομή- Ροή- Αποτύπωμα της «Αιώνιας Μήτρας» εφαρμόζονται με την ίδια λογική κατά τη διαδικασία παραγωγής των Χαρακτικών έργων. Η κοινή πορεία του χαράκτη με τον μαστιχοκαλλιεργητή επεκτείνεται ακόμα περισσότερο και από την αυξημένη ευαισθησία και την ελευθερία της χειρονομίας, που τόσο ο επιδέξιος μαστιχοκαλλιεργητής όσο και ο δημιουργικός χαράκτης οφείλουν να διαθέτουν. Μέσα στην πληθώρα των στοιχείων που δημιουργούν τη δομή και την υφή του χαραγμένου κορμού τίποτα δεν είναι τυχαίο, καθώς η χειρονομία του μαστιχοκαλλιεργητή δεν επιδέχεται άσκοπους αυτοσχεδιασμούς και άστοχες κινήσεις.
.png)
Κάθε τομή είναι βαθιά μελετημένη από τον μεγάλο γνώστη, είναι προϊόν μακρόχρονης ανά τους αιώνες συσσωρευμένης εμπειρίας, είναι μια πράξη συνειδητή, με πρόθεση τραυματισμού του κορμού με το κεντητήρι. Πιστεύω πως αυτή η διαδικασία που ακολουθεί μπορεί να ταυτίσει την τέχνη με τον αιώνιο κύκλο της αλυσίδας του βιολογικού και κοσμικού ρυθμού, στου οποίου συνυπάρχει η φθορά και η αναγέννηση. Ο χαράκτης-μαστιχοκαλλιεργητής ιστορεί αιώνες τώρα, μια άλλη πραγματικότητα φωτεινή, δυναμική, ηχηρή, βιοποριστική, εικαστική. Προσκαλεί το θεατή σε ένα δημιουργικό από κοινού παιχνίδι, αποστέλλει μήνυμα σε πολλούς αποδέκτες, ότι δηλαδή το «πολύτιμο δάκρυ» είναι προϊόν θεϊκής μήτρας, είναι κομμάτι της λειτουργίας του σύμπαντος που για να υπάρχει απαιτείται αγάπη, σεβασμός στο περιβάλλον και στην τέχνη.
.png)
3 .
Το εγχάρακτο μεσαιωνικό χωριό Πυργί: Ένα καλό παράδειγμα των τεχνικών εφαρμογής ξηρής χάραξης και εικαστικής μετσοτίντας.
Η μακρόχρονη πολιτιστική κληρονομιά και ο μνημειακός πλούτος της Χίου αποτελούν μια από τις σημαντικότερες παραμέτρους της φυσιογνωμίας της.
.png)
Το εγχάρακτο μεσαιωνικό χωριό Πυργί και η τέχνη των ξυστών είναι μοναδικά πανελλαδικά παραδείγματα όπου η πρακτική της ξηρής χάραξης αρθρώνει λόγο στο σύνολο του οικισμού. Η πληθώρα των εγχάρακτων γεωμετρικών σχημάτων δημιουργούν ένα σύνολο από πλάκες-μήτρες, που ξεπερνούν το όριο της διακοσμητικής τέχνης, διευρύνοντας τους ορίζοντες για:
.png)
Το εγχάρακτο μεσαιωνικό χωριό Πυργί και η τέχνη των ξυστών είναι μοναδικά πανελλαδικά παραδείγματα όπου η πρακτική της ξηρής χάραξης αρθρώνει λόγο στο σύνολο του οικισμού. Η πληθώρα των εγχάρακτων γεωμετρικών σχημάτων δημιουργούν ένα σύνολο από πλάκες-μήτρες, που ξεπερνούν το όριο της διακοσμητικής τέχνης, διευρύνοντας τους ορίζοντες για:
Διερεύνηση στοιχείων ανάδειξης της τεχνικής της ξηρής χάραξης.
Προβληματισμό- Προσέγγιση παραδοσιακών τεχνικών «οικοχάραξης».
Συσχετισμό τεχνικών φροτάζ- γκρατάζ.
Σκέψεις που οδηγούν σε εικαστικές μορφές τέχνης της χαρακτικής ως σύγχρονη μορφή εικαστικού λόγου. Η τεχνική των ξυστών της Χίου είναι ένα σημαντικό παράδειγμα της παραδοσιακής χειροτεχνίας, σε εξελικτική μορφή πλαστικής τέχνης, ένας λόγος που ερευνώ, εμβαθύνω και υποστηρίζω με τη σκέψη μου.
4 .
Η χειρονομία της χάραξης στο προϊστορικό αιγαίο .
Διερεύνηση-ανάδειξη των τεχνικών της χαρακτικής.
Της ξηρής χαράξεις
Της υψοτυπίας
Αρθρώνουν λόγο και εδραιώνουν ύπαρξη στο ιστορικό της χαρακτικής τέχνης στο νησί, από την προϊστορία έως σήμερα προκαλώντας τον καλλιτέχνη σε συνομιλίες με εξελικτικές μορφές τεχνικών χαρακτικής που οδηγούν σε άρτια εικαστικά έργα ( Carborudum- ιξώδης τεχνική)
5 .
Η σημαντική συλλογή των ευρωπαϊκών χαρακτικών έργων του 16ου- 19ου αιώνα της βιβλιοθήκης «Κοραής»:
Ένα αφιέρωμα στη χαρακτική τέχνη.
Η εικοσιπενταετή ενασχόληση με την ενδυματολογία, την έρευνα, κατα¬γραφή, διάσωση, διάδοση και αναπαραγωγή της χιακής ενδυμασίας με οδή¬γησαν στη γνωριμία μου με την συλλογή του ιδρύματος και μέσω της μελέ¬της της να διαπιστώσω πως πρόκειται για άριστες αποτυπώσεις (αρχικών έργων) και πιστέςαναπαραγωγές έργων, με ορθές ορολογίες των τεχνικών υψοτυπίας, βαθυτυπίας, επιπεδοτυπίας.
Επίσης, να συμπεράνω με τη σειρά μου πως η τόσο σημαντική σε μέγεθος και ποιότητα συλλογή του ιδρύματος θεωρείται αξιόλογο παράδειγμα «πι¬στότητας χαρακτικών αυτής της περιόδου». (Α. Κούρια-1. Παπαντωνίου).
.png)
6 .
Παράγωγα της Χαρακτικής Τέχνης: «Χιακά Τυπογραφεία»
Μια πλούσια δυναμική της Χιακής τυπογραφίας ιστορικά, εδραιώνουν την ύπαρξη εξελικτικής μορφής των παραγώγων της χαρακτικής τέχνης κι ορίζουν μια πλούσια τυπογραφική- βιβλιοδετική προίκα για το νησί. Τυπογραφείο-Βιβλιοδεσία, λέξεις σημαντικές με αξιόλογο ποιοτικό και αισθητικό κριτήριο, διεκδικούν και ορίζουν παρουσία στο χώρο των εφαρμοσμένων τεχνών της Χίου.
7 .
Σφραγίδες- Σφραγίσματα- Νομίσματα- Τυπώματα- Σύμβολα (Χιώτικη Φτερωτή Σφίγγα):
Με μια διαχρονική πορεία αιώνες τώρα εφαρμογής της τεχνικής της υψοτυπίας σε όλες τις επιφάνειες των υλικών (ξύλο, μέταλλο, πηλός κλπ), η χαρακτική τέχνη εφαρμόζει όλο το εύρος της δυναμικής της, δημιουργώντας ένα πολύ σημαντικό και πλούσιο λεξιλόγιο έργων, με τα αξιόλογα παράγωγα της Χιακής Τέχνης (από την αρχαιότητα ως σήμερα).
8.
Η Επιπεδοτυπία- Μια τεχνική με ιστορία: Λιθογραφία
Η συλλογή λιθογραφικών τυπωμάτων σε χαρτιά πολυτελείας- ετικέτες για καθημερινή χρήση δηλώνει τη γνώση και την ευαισθησία στην καλλιτεχνική ποιότητα της εμπορικής διακίνησης και προβολής χιώτικων προϊόντων και όχι μόνο (ένα από τα πιο σημαντικά παραδείγματα των λιθογραφικών τυπωμάτων είναι τα χαρτιά περιτύλιξης εσπεριδοειδών του Κάμπου) που με τη δυναμική της αρτιότητάς τους, δίνουν την εικόνα ενός αυτόνομου εικαστικού έργου με υψηλά αισθητικά κριτήρια.
9 .
Χαρακτική- Λαϊκή Τέχνη- Στά¬μπες- Τυπώματα: Παραδοσιακές πρακτικές- Διατυπίας (στένσιλ), υψοτυπία.
Στην παραδοσιακή χιώτικη τέχνη, η τεχνική της αποτύπωσης με την πρακτική της αναγλυφοτυπίας, της χάραξης σε μήτρες ξύλου, μετάλλου (ειδικά τσίγκου) και χαρτοκοπτικής μας έδωσαν εξαιρετικά έργα όπου και να εφαρμόσθηκαν. Ήδη από τον 19ο αιώνα έχουμε σημαντικά δείγματα παραδοσιακής τέχνης σε υφάσματα και επιτοίχια έργα τέχνης, όπου πιστοποιούν την άριστη εφαρμογή της χαρακτικής τέχνης στην τοπική κοινωνία. Η ρήση ότι η χαρακτική είναι η τέχνη που ιστορικά έχει χαρακτηριστεί ως το «προπύργιο της αιώνιας χειροτεχνίας» εφαρμόζεται πλήρως στη λαϊκή τέχνη της Χίου:
••Τυπώματα σε υφάσματα οικιακής και προσωπικής χρήσης (μεταξομάντηλα - κεφαλοδεσίματα με τεχνική διατυπίας)
• Εσωτερική διακοσμητική τέχνη- με την τεχνική της μεταξο¬τυπίας στένσιλ) μαρτυρούν ότι οι πρακτικές της χαρακτικής έγραψαν ιστορία στο νησί.
10 .
Ο χαράκτης Νίκος Γιαλούρης.
Ο καλλιτέχνης που υπηρέτησε πιστά την τέχνη της αναγλυφοτυπίας και ιδιαίτερα της λινογραφίας άρθρωσε σημαντικό λόγο μέσα από το έργο του. Οι αξιόλογες και φιλότιμες προσπάθειες ανάδειξης του έργου του που καταβάλλονται από τη Δημοτική Αρχή της Χίου συμβάλλουν σημαντικά στη διάσωση και διάδοση του εικαστικού του λόγου, εμπλουτίζοντας τον πολιτιστικό χώρο του νησιού με μια προίκα πολύ σημαντική.
