Aγαπητά μέλη της Φιλοπτώχου, Φίλοι και Φίλες,
Μαζευτήκαμε σήμερα
εδώ με πρωτοβουλία του Αντιπεριφαρειάρχη
Χίου κ. Κώστα Γανιάρη και της ακούραστης βοηθού του κυρίας Βάσως Κριτάκη,
προϊσταμένης του γραφείου Δημοσίων Σχέσεων, για να γιορτάσουμε την ΗΜΕΡΑ ΤΗΣ
ΓΥΝΑΙΚΑΣ και να τιμήσουμε το παλαιότερο γυναικείο φιλανθρωπικό Σωματείο της
Χίου. Αν έπρεπε να σας εξιστορήσω την πορεία του Σωματείου τα εκατόν έξη χρόνια
λειτουργίας και προσφοράς του στη Χιακή Κοινωνία δεν θα μας έφτανε μια ολόκληρη
ημέρα. Γι αυτό και θα αναφερθώ περιληπτικά στο έργο του. Το Σωματείο ιδρύθηκε
στις 20 Φεβρουαρίου του 1906 όταν η Χίος στέναζε ακόμη κάτω από το Οθωμανικό
ζυγό, από μια ομάδα κυριών της Χίου που σαν σύνθημα τους είχαν το « ΑΓΑΠΑΤΕ
ΑΛΛΗΛΟΥΣ». Κύριος σκοπός του Σωματείου
ήταν και είναι μέχρι σήμερα, η
κατά το δυνατόν περίθαλψη και ανακούφιση των “όντως πενομένων» όπως γράφει ο
πρώτος κανονισμός της Φιλοπτώχου Αδελφότητος των Κυριών Της Ορθοδόξου Ελληνικής
Κοινότητος Χίου. Συγχρόνως σαν έκτακτο παράρτημα της Αδελφότητας ιδρύθηκε και
Μαθητικό Οικονομικό Συσσίτιο για την παροχή τροφής σε άπορους μαθητές . Στις 21
Δεκεμβρίου του 1914, μετά την
απελευθέρωση της Χίου, το Σωματείο επανιδρύεται σύμφωνα με τον Νόμο 281 «περί
σωματείων» .Πρόεδρος του Σωματείου ήταν τότε
η Χαρίκλεια Α. Μπαχά και Αντιπρόεδρος η
Σεβαστή Δερμιζάκη. Τα ιδρυτικά μέλη ήταν συνολικά 32. Τα έσοδα της Αδελφότητας
προήρχοντο από τις ετήσιες εισφορές των μελών , από έκτακτες φιλανθρωπικές
δωρεές , κληροδοτήματα, χορηγίες και από κάθε ‘άλλο έσοδο που θα μπορούσε να
βρει το Δ.Σ.. Εδώ θα ήθελα να αναφέρω ότι τόσον ο Μιλτιάδης Κοκκάλης, ο
μεγαλύτερος ευεργέτης της Φιλοπτώχου όσον και ο Ζωρζής Δρομοκαΐτης καθώς και
πολλοί άλλοι πλούσιοι επιφανείς Χιώτες, με ευαισθησία στον όρο αλληλεγγύη,
κληροδότησαν μεγάλα ποσά στην Φιλόπτωχο Αδελφότητα
βλέποντας και αξιολογώντας το έργο που επιτελούσε. Από τα έγγραφα και τα βιβλία
που υπάρχουν στα Γ.Α.Κ.Ν.Χίου, το Σωματείο δεν έπαψε να λειτουργεί μέχρι
σήμερα. Από το 1915 φαίνεται να λειτουργεί από την Αδελφότητα Υφαντουργείο, τα
υφάσματα του οποίου διέθετε το Δ.Σ. στην
αγορά αλλά τα χρησιμοποιούσε και για ένδυση απόρων μαθητών και μαθητριών.
Υπάρχουν ευχαριστήριες επιστολές στις 22.2.1918 του Δημάρχου Χίου για συλλογή
περικνημίδων (καλτσών ) προς χρήση του Στρατού, στις 15.9.21 της Βασίλισσας
Σοφίας που ευχαριστεί για βοήθεια υπέρ των πολεμούντων στρατιωτών, στις
30.11.1924 της Σχολική Επιτροπής των Προσφυγικών Σχολείων για προσφορά 7.000
δρχ. καθώς κατάλογος της 14.4.1921 που έστειλε η 7η
Μεραρχία και περιέχει τους Χιώτες που σκοτώθηκαν η τραυματίσθηκαν στις επιχειρήσεις
της και προφανώς η Φιλόπτωχος βοήθησε τις οικογένειες τους, και πολλές άλλες. Υπάρχουν
επίσης επιστολές των Μαν. Πετυχάκη, Γ. Παπανδρέου , Διοικητή της Χίου,
Αρχιεπισκόπου Κύπρου Μακαρίου και άλλων που ή ζητούν την βοήθεια της Φ. ή
ευχαριστούν για κάποια προσφορά της. Συγχρόνως
δεν σταματούσε η Αδελφότης να παρέχει χρηματικά βοηθήματα ή βοηθήματα σε είδος
σε όσους είχαν πραγματική ανάγκη .
Τόσο στον πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο όσο και στον Δεύτερο
Παγκόσμιο Πόλεμο αλλά και καθ όλη την περίοδο της Γερμανικής κατοχής του 1940-44
Η Φιλόπτωχος ήταν πάντα κοντά σε όσους είχαν την ανάγκη της. Το 1945 όμως
φαίνεται τα χρήματα της να τελειώνουν και απευθύνεται στο Κράτος και ζητάει οικονομική ενίσχυση.O Νομάρχης Χίου παραχωρεί τα τρόφιμα
του Ε.Π.Α.Χ. στη Φιλόπτωχο και η Φιλόπτωχος ορίζει διαχειριστή της αποθήκης για
διανομή των τροφίμων. To 1921 φαίνεται να διαλύεται το υφαντουργείο λόγω
οικονομικών προβλημάτων, ίσως και λόγω της εισόδου στη αγορά βιομηχανικών
προϊόντων τα οποία λόγω χαμηλότερης τιμής, έδιωξαν από την αγορά τα
χειροποίητα. Οι ακούραστες όμως γυναίκες της Χίου δεν σταματούν να προσπαθούν
και το 1925 ιδρύουν το ονομαστό και γνωστό σε όλους εργαστήριο κεντήματος των
απόρων γυναικών, που τα αριστουργηματικά τους εργόχειρα στόλιζαν όλα τα σαλόνια
της Χίου και όχι μόνο. Υπάρχει επιστολή του τότε Νομάρχη Χίου Σολομωνίδη
(22.01.1925) περί των ενεργειών του προκειμένου να εξευρεθεί κατάλληλος χώρος
για την εγκατάσταση του εργαστηρίου. Γνωρίζοντας το πρόβλημα αυτό η δέσποινα
της Χίου αείμνηστη Ζηνοβία Κοκκάλη, γόνος της οικογενείας Γ. Μιχαληνού και
σύζυγος του Μιλτιάδη Κοκκάλη, η οποία δαπάνησε την τεράστια περιουσία που
κληρονόμησε από τον πάμπλουτο σύζυγο της αλλά και από τον επίσης πλούσιο πατέρα
της εις την δημιουργία ευαγών ιδρυμάτων, αρχίζει να κατασκευάζει το επιβλητικό
μέγαρο σε ιδιόκτητο οικόπεδο στην οδό Καλαμπόκα (τότε οδό Αγίου Συμεών) . Το
κτίριο παραχωρήθηκε στην Φιλόπτωχο στις 19 Μαΐου 1930 με συμβόλαιο του
Συμβολαιογράφου Χίου Σωκράτη Π. Γανιάρη. Πρόεδρος της Φιλοπτώχου ήταν η Μαρή
Κων. Καρούση και αντιπρόεδρος η Κωνσταντία Ιωαν. Πρωτόπαππα. Εκτός από το
κτίριο η δωρήτρια προσέφερε δωρεάν και όλον τον εξοπλισμό του εργαστηρίου καθώς
και ένα όχι ευκαταφρόνητο ποσό για την λειτουργία του αλλά και για την
προικοδότηση των εργατριών που θα παντρεύονταν αφού είχαν εργαστεί αρκετό χρόνο
στο εργαστήριο και είχαν δείξει καλή
διαγωγή.
Το εργαστήριο,
όπως φαίνεται από τα βιβλία του και τα
μισθολόγια του ΙΚΑ λειτούργησε μέχρι το τέλος του 1973. Το εργαστήριο
λειτουργούσε και όλη την χρονική περίοδο της Γερμανικής Κατοχής παρέχοντας στις
εργάτριες ένα αξιοπρεπή τρόπο επιβίωσης. Στις εργάτριες παρείχετο συγχρόνως
συσσίτιο και δωρεάν ιατροφαρμακευτική περίθαλψη όπως φαίνεται από σχετική
επιστολή του ιατρού Δ. Τσαμπλάκου. Δυστυχώς το 1973 λόγω οικονομικών δυσκολιών το
εργαστήριο σταμάτησε να λειτουργεί. Ίσως αιτία να ήταν και το ότι οι γυναίκες
της Χίου είχαν αρχίσει να στρέφουν τα
ενδιαφέροντα τους σε άλλες κατευθύνσεις ( σπουδές, δημόσιες υπηρεσίες και
αλλού) . Το κτίριο παραχωρήθηκε για λίγο στην Περιηγητική Λέσχη αλλά για πολλά
χρόνια έμεινε αχρησιμοποίητο. Η φθορά του χρόνου άφησε ανεξίτηλα τα σημάδια της
στο πανέμορφο κτίριο όπως μπορείτε τα δείτε και στις εικόνες που προβάλλονται.
Το έτος 2006 το Δ.Σ. με Πρόεδρο την δυναμική και ακούραστη κ. Ρίτα Νικολαΐδη , μετά
από πολλές συζητήσεις, σύμφωνη γνώμη της Γενικής Συνελεύσεως αλλά και του οικογενειακού
Επιτρόπου κ. Μιλτιάδη Κοκκάλη, αποφάσισε να νοικιάσει το κτίριο σε επαγγελματία
της Χίου με την υποχρέωση να το επισκευάσει
και να το επαναφέρει στην προηγούμενη μορφή του. Μετά από μια επιστημονική
χρηματοοικονομική μελέτη που εντελώς αφιλοκερδώς συνέταξε ο φίλος του Σωματείου
κ. Ιωάννης Καράλης, απευθυνθήκαμε σε
διαφόρους επαγγελματίες που κατά καιρούς είχαν δείξει ενδιαφέρον.
Από όλους μόνο η κ. Ρούλα Μονιούκα
αποφάσισε να πάρει το μεγάλο ρίσκο και να υπογράψει το Συμφωνητικό Ενοικίασης
του κτιρίου. Με μεγάλο κόπο, αγωνία αλλά και οικονομική αφαίμαξη η κ. Μονιούκα
κατάφερε με το καλλιτεχνικό ταλέντο που διαθέτει να πραγματοποιήσει έναν
πραγματικό άθλο και να ξαναδώσει στην πόλη μας αλλά και στην Φιλόπτωχο το
κτίριο αναπαλαιωμένο στη προηγούμενη του μορφή ,ένα αληθινό στολίδι. Σύμφωνα με
το Συμφωνητικό ενοικίασης μας παραχωρήθηκε
ένας άνετος χώρος, στον όροφο του κτιρίου όπου στεγάζονται τα γραφεία
της Αδελφότητος αλλά και ένα σύγχρονο εργαστήρι κεντήματος ‘όχι μόνο για άπορες
γυναίκες αλλά και για όσες κυρίες και δεσποινίδες θέλουν να μάθουν κέντημα και
να χρησιμοποιήσουν τα έργα τους όπως εκείνες επιθυμούν. Σήμερα στον ευχάριστο
χώρο του εργαστηρίου παίρνουν μέρος γύρω
στις 40 γυναίκες με την καθοδήγηση της κ. Ράνιας Κλούβα. . Υπεύθυνη του
εργαστηρίου είναι το μέλος του Δ.Σ. κ. Τούλα Ζανίκου.
Δυστυχώς τα
έσοδα του Σωματείου έχουν μειωθεί κατά πολύ διότι οι δωρητές είναι ελάχιστοι
και τα ποσά μικρά . Από το 1977 και μέχρι του θανάτου της το 2008, ήτοι επί 40
και πλέον χρόνια, Πρόεδρος του Σωματείου ήταν η αείμνηστη
Αικατερίνη Θεοδώρου Καρακατσάνη. Η κυρία Καίτη, όπως όλοι την ξέραμε, ήταν για το Σωματείο μια
επίσης μεγάλη ευεργέτιδα. Το Σωματείο λειτουργούσε κυρίως από τις δωρεές του Ιδρύματος Σίμου – Καρακατσάνη αλλά
και τις προσωπικές δωρεές της Καίτης Καρακατσάνη. Γιατί η Καίτη Καρακατσάνη δεν
μπορούσε να πει όχι σε κανέναν από όσους χτυπούσαν την πόρτα της για βοήθεια.
Και βρεθήκαμε πολλές φορές στην δύσκολη θέση τα έξοδα μας να είναι περισσότερα
από τα έσοδα και να πρέπει να ισοσκελίσουμε τον ισολογισμό, διότι εκείνη έδινε
συνέχεια από το πορτοφόλι της.
Σήμερα η
Φιλόπτωχος Αδελφότης Κυριών Χίου έχει περίπου εκατό ενεργά μέλη. Η ετήσια συνδρομή είναι 5 ευρώ.
Οι κύριοι δωρητές μας είναι η Ιερά Μητρόπολη Χίου, το Ίδρυμα Σίμου –
Καρακατσάνη, η εταιρία Χανδρή και διάφοροι άλλοι μικροδωρητές τους οποίους και
ευχαριστούμε πολύ. Ευτυχώς αρχίσαμε να παίρνουμε το ενοίκιο από το κτίριο και έτσι μπορέσαμε να εξοπλίσουμε το εργαστήρι
με τα απαραίτητα έπιπλα. Η Ταμίας του Σωματείου κ. Μαρκέλλα Γαρρή, με δυσκολία
προσπαθεί να ικανοποιήσει αυτούς που έχουν ανάγκη από τα λίγα μας έσοδα. Το 2008
δώσαμε βοηθήματα 6.150 ευρώ, το 2009
5.700 ευρώ ,το 2010 8.000 ευρώ, το 2011 7.500 ευρώ ,όμως μέχρι τώρα το 2012 τα
βοηθήματα έχουν ξεπεράσει στο ποσό των 2.000 ευρώ και συνεχώς οι άνθρωποι που
ζητούν βοήθεια είτε γιατί είναι άρρωστοι, είτε γιατί δεν μπορούν να πληρώσουν
την ΔΕΗ, είτε γιατί δεν έχουν να ταΐσουν τα παιδιά τους αυξάνονται. Επίσης μια
μεγάλη αφαίμαξη για το Ταμείο μας είναι αυτά που πληρώνουμε στην Εφορία. Όμως η
φιλόπτωχος θα εξακολουθήσει να βοηθά πάντοτε
αυτούς που έχουν ανάγκη γιατί αυτός ήταν είναι και θα είναι ο σκοπός ύπαρξης
της.
Ελπίζω να μην
σας κούρασα υπερβολικά αλλά η Ιστορία της Φιλοπτώχου είναι και Ιστορία της
ελεύθερης Χίου που φέτος γιορτάζουμε τα 100 χρόνια από την απελευθέρωση της.
Τελειώνοντας
θα ήθελα να ευχαριστήσω από καρδιάς αλλά και εκ μέρους όλου του Διοικητικού
Συμβουλίου τον κ. Αντιπεριφερειάρχη Χίου για την τιμή που κάνει στο παλαιότερο
Γυναικείο Σωματείο της Χίου, την κ. Βάσω Κριτάκη που πρώτη είχε αυτή την ιδέα
και τόσο κουράστηκε να οργανώσει την αποψινή βραδιά, τον κ. Γιάννη Καράλη τον
πιστό φίλο και σύμβουλο του Σωματείου μας , την κ. Μαρία Φραγκάκη που από τότε
που άνοιξε το Δικηγορικό της Γραφείο μας παρέχει εντελώς δωρεάν τις υπηρεσίες
της αλλά και τις συμβουλές της , την κ. Ροδούλα Θέου Προϊσταμένη των Γεν.
Αρχείων του Κράτους που τόσο πρόθυμα με βοήθησε να βρω τα στοιχεία που
χρειαζόμουνα , τον κ. Αγιαννίδη που είχε
την ευγενή καλοσύνη να μαζέψει από το ετοιμόρροπο κτίριο , τα αρχεία της
Φιλοπτώχου και να τα παραδώσει στα Γ.Α.Κ., αλλά και όλους εσάς που τιμήσατε
απόψε το Σωματείο μας και είχατε την υπομονή να με ακούσετε. Σας ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ.
Και τώρα σας παρουσιάζω το Διοικητικό Συμβούλιο της
Φιλοπτώχου Αδελφότητος Κυριών Χίου.
