ΤΟ ΛΟΥΤΡΟΥΒΕΙΟ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΜΑΤΡΩΝΑΣ ΣΤΗ ΚΑΤΑΒΑΣΗ

Ο ΜΥΛΟΣ 

Στην Κατάβαση υπάρχει λουτρουβειό το οποίο ανήκει στην εκκλησία της Αγίας Ματρώνας. Μέσα στο λουτρουβειό υπάρχουν όλα τα εργαλεία που χρησιμοποιούνταν στην κατεργασία της ελιάς για να βγει το λάδι: ο μύλος, το στυράκι, ο ληνός, το βίντσι, ο αμουργολόγος, το βαρέλι.
Υπάρχουν επίσης εκτεθειμένα και κάποια άλλα γεωργικά εργαλεία καθώς και εργαλεία οικιακής χρήσης. Το λουτρουβειό σταμάτησε να λειτουργεί κάπου μεταξύ του 1960 και 1965. Τις δεκαετίες που ακολούθησαν παρέμεινε, ευτυχώς, εγκαταλειμμένο ή χρησιμοποιήθηκε σαν αποθήκη της εκκλησίας. Πριν μερικά χρόνια, χάρις στη φροντίδα του Παντελή Σεζένια ο χώρος καθαρίστηκε, απομακρύνθηκαν τα άχρηστα αντικείμενα και τα εργαλεία συντηρήθηκαν με άψογο τρόπο. Τώρα το λουτρουβειό είναι ένα μικρό μουσείο - κόσμημα που διασώζει για τις επόμενες γενιές ένα τμήμα του αγροτικού προβιομηχανικού πολιτισμού της Χίου. 

Πέρα από τον ρόλο που είναι ποια προορισμένο να παίξει στον πολιτισμό της Χίου πρέπει να βρει την θέση του τόσο στην εκπαίδευση όσο και στην οικονομία του νησιού. Πιστεύω πως αν προβληθεί κατάλληλα ώστε να γίνει γνωστό θα αποτελέσει πόλο έλξης για σχολεία από το νησί και όλη την Ελλάδα, ομάδες φοιτητών και τους επισκέπτες του νησιού. Οι σύγχρονοι τρόποι προβολής είναι πολλοί και αποτελεσματικοί. Αρκεί να έχει η τοπική κοινωνία τη βούληση να τους χρησιμοποιήσει. 

Όποιος θέλει να επισκεφτεί το λουτρουβειό πρέπει να επικοινωνήσει με τον Παντελή Σεζένια στο τηλέφωνο 2271027850. 

Παλιότερα, όταν τα λουτρουβειά λειτουργούσαν ακόμα, για να βγει το λάδι οι ελιές έπρεπε να περάσουν από τρία στάδια κατεργασίας. Έπρεπε πρώτα να συνθλιβούν, να “τριφτούν” όπως λένε σε κάποια χωριά, ώστε να μετατραπούν σε πολτό. Στη συνέχεια να συμπιεστεί ο πολτός για να βγει το λάδι και οι άλλοι φυτικοί χυμοί που περιέχει. Τέλος να γίνει ο διαχωρισμός του λαδιού από τους φυτικούς χυμούς αλλά και το νερό που χρησιμοποιούνταν κατά την συμπίεση. 

Το τρίψιμο των ελιών γινόταν στο μύλο. Στη φωτογραφία 1βλέπουμε το μύλο του λουτρουβειού της εκκλησίας της Αγίας Ματρώνας. Ο τύπος αυτού του μύλου ονομάζεται “ο μύλος με τις όρθιες” γιατί οι ελιές τρίβονταν από δυο όρθιες κυλινδρικές μυλόπετρες. Αυτές περιστρέφονταν μέσα σε ένα μεταλλικό περίφραγμα ύψους 50 εκ. περίπου που ονομάζεται “ο γύρος του μύλου”. Στο κέντρο του μύλου υπάρχει κατακόρυφο δοκάρι το οποίο περιστρέφεται μαζί με τις μυλόπετρες. Στα Κουρούνια το δοκάρι αυτό ο Κώστας Σιταράς το ονομάζει “ορθοστάτη”. Ένας οριζόντιος άξονας, μεταλλικός σε τούτο το μύλο, διαπερνά τις δυο μυλόπετρες και τον ορθοστάτη. Οι μυλόπετρες περιστρέφονταν ταυτόχρονα τόσο γύρω από τον ορθοστάτη όσο και γύρω από τον οριζόντιο άξονα. Το ζώο που κινούσε τις μυλόπετρες δενόταν στον “κωλοζώστη” ο οποίος είναι μεταλλικό εξάρτημα προσαρμοσμένο στην άκρη του οριζόντιου άξονα (φωτ. 2). Σε κάποιους μύλους ο κωλοζώστης ήταν ξύλινος. 

Αργότερα σε άλλες δημοσιεύσεις θα αναφερθούμε στα επόμενα στάδια κατεργασίας της ελιάς και θα αναρτήσουμε σχετικές φωτογραφίες από το λουτρουβειό της εκκλησίας της Αγίας Ματρώνας. 

ΑΛΕΚΟΣ ΚΙΟΥΡΕΛΗΣ 

(ΓΙΑ ΤΗ ΑΝΤΙΓΡΑΦΗ – ΑΠΟΣΤΟΛΗ 

ΜΙΧΑΛΗΣ Γ. ΚΑΡΙΑΜΗΣ )