ΕΙΔΙΚΗ ΜΟΝΙΜΗ
ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ
ΥΠΟΕΠΙΤΡΟΠΗ
ΝΗΣΙΩΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΟΡΕΙΝΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ
Εισήγηση
Αθήνα, 13 Ιουνίου 2013
Κατ’ αρχάς θα θέλαμε
να χαιρετίσουμε την πρωτοβουλία του Προέδρου της Επιτροπής να συμπεριλάβει στην
Έκθεση Πεπραγμένων τις εισηγήσεις και τις προτάσεις της Υποεπιτροπής Νησιωτικών
και Ορεινών Περιοχών. Οι περιοχές αυτές αποτελώντας ένα αρκετά μεγάλο μέρος της
χώρας χαρακτηρίζονται από πλειάδα ιδιαίτερων χαρακτηριστικών, τα οποία
οφείλουμε πράγματι να εντάξουμε στην ευρύτερη συζήτηση για τις Περιφέρειες, την
ίδια στιγμή που οφείλουμε να προτείνουμε την ουσιαστική αντιμετώπισή τους, ώστε
αφενός οι κάτοικοι σε αυτές τις περιοχές να πάψουν να αισθάνονται πολίτες
δεύτερης κατηγορίας, και αφετέρου οι ίδιες οι περιοχές αυτές, και ιδιαίτερα τα
νησιά, να αποτελέσουν σημαντικό μοχλό ανάπτυξης στην οικονομία της χώρας.
Θα θέλαμε επίσης,
να εκφράσουμε ευθύς εξαρχής την υποστήριξή μας στην πρόταση να καταστεί η
Επιτροπή Περιφερειών, Μόνιμη Επιτροπή της Βουλής, ώστε όχι μόνο να αποκτήσει
επιπλέον, νομοθετικό έργο, αλλά και να συμβαδίσει με τα ευρωπαϊκά πρότυπα και
το θεσμοθετημένο γνωμοδοτικό όργανο της Ε.Ε., την Επιτροπή των Περιφερειών στις
Βρυξέλλες, στην οποία η χώρα μας εκπροσωπείται ούτως ή άλλως από αιρετούς του
α΄και β΄βαθμού τοπικής αυτοδιοίκησης.
Στην εξειδικευμένη
συνεδρίαση της Επιτροπής με θέμα τη νησιωτικότητα, δόθηκε η ευκαιρία να
διατυπωθούν όχι μόνο τα ιδιαίτερα προβλήματα που εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν
τα νησιά μας, αλλά και σημαντικοί προβληματισμοί και προτάσεις τόσο από τον
Γενικό Γραμματέα Νησιωτικής Πολιτικής, κ. Σπιλάνη, όσο και από όλους τους
συναδέλφους, και κυρίως όσους από εμάς παραμένουμε κάτοικοι νησιών, και άρα γνωρίζουμε
πολύ καλά τα ζητήματα, για τα οποία πρέπει άμεσα να λάβουμε δραστικές
αποφάσεις.
Με απώτερο στόχο
λοιπόν, την κατάθεση ουσιαστικών και υλοποιήσιμων προτάσεων, θεωρώ πως θα
πρέπει να ξεκινήσουμε συνοψίζοντας τα κυριότερα προβλήματα των νησιωτικών
περιοχών που ζητούν λύση και που είναι και αυτά, τα οποία προκύπτουν από την
ιδιομορφία των νησιών μας σε σχέση με την υπόλοιπη ηπειρωτική χώρα. Ως τέτοια,
θα πρέπει να αναφέρουμε το μικρό τους συνήθως μέγεθος, την απόσταση, την
απομόνωση, την έλλειψη αυτονομίας σε θέματα ενέργειας και ύδρευσης, τις
ελλείψεις σε βασικά αγαθά της δημόσιας ζωής, όπως ιατροφαρμακευτική περίθαλψη
και εκπαίδευση.
Με γνώμονα το
στρατηγικό σχέδιο για την ανάπτυξη των νησιών, αλλά και τη ρήτρα της
νησιωτικότητας, η οποία συμπεριλήφθηκε στο πρόσφατα ψηφισθέν Νομοσχέδιο του
Υπουργείου Ναυτιλίας και Αιγαίου, θα θέλαμε στο σημείο αυτό να αναφερθούμε
αναλυτικότερα σε μία σειρά προτεινόμενων δράσεων και συνακόλουθων αποφάσεων που
πρέπει να ληφθούν τόσο για την εξέλιξη των νησιών μας σε ισχυρό παράγοντα της
ελληνικής οικονομίας μέσα από την προσέλκυση ποιοτικού τουρισμού, όσο και για
την κατοχύρωση πρωτίστως ίσων ευκαιριών και δυνατοτήτων στους κατοίκους τους,
έτσι ώστε αυτοί και ιδιαίτερα οι νέοι να παραμένουν στα νησιά.
Όσον αφορά στην
ποιότητα διαβίωσης των κατοίκων των νησιών, θα πρέπει η Πολιτεία να εγγυηθεί
την παροχή ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης, εκπαίδευσης, μεταφορικών μέσων, και
δημοσίων υπηρεσιών που να εξασφαλίζουν τη δυνατότητα πραγματοποίησης όλων των
συναλλαγών με το κράτος. Ιδιαίτερα όσον αφορά στον τομέα της υγείας, η ρήτρα
της νησιωτικότητας θα πρέπει να εφαρμόζεται απόλυτα, εξασφαλίζοντας την
αυτονομία των νοσοκομείων των νησιών μας, όπως στη Λήμνο και στην Ικαρία, τη
Σύρο και τη Νάξο, αλλά και την ικανοποιητική στελέχωση και λειτουργία των
Κέντρων Υγείας, των Αγροτικών και Περιφερειακών Ιατρείων, όπως στον Άγιο
Ευστράτιο. Αντίστοιχα, η ρήτρα της νησιωτικότητας θα πρέπει να ισχύσει και στις
μεταφορές, εξασφαλίζοντας με αυτόν τον τρόπο ακτοπλοϊκή και αεροπορική
διασύνδεση τόσο των νησιών μεταξύ τους, όσο και με την υπόλοιπη ηπειρωτική
Ελλάδα.
Από αυτή την
άποψη, πολιτικές που συρρικνώνουν την αποκέντρωση και την περιφερειακή
ανάπτυξη, που σήμερα εκφράζονται με την κατάργηση βασικών υπηρεσιών, όπως
παραρτήματα Δ.Ο.Υ., ΙΚΑ, Επιθεωρήσεις Εργασίας, Τελωνεία και Ειρηνοδικεία,
κ.α., δε συμβάλλουν ούτε σε άρση των αιτιών απομόνωσης και της μειονεκτικής
θέσης των νησιών μας, αλλά ούτε λαμβάνουν υπόψη τη νησιωτικότητα.
Με βάση τα
χαρακτηριστικά των νησιωτικών περιοχών, όπως αυτά αναφέρθηκαν ήδη θα πρέπει να
ενισχύσουμε τους παραπάνω τομείς της καθημερινής ζωής, ώστε τα νησιά μας να
καταστούν αυτάρκη και αυτόνομα, διατηρώντας όχι μόνο τους σημερινούς τους
μόνιμους κατοίκους, αλλά προσελκύοντας και όσους επιθυμούν την αποκέντρωση.
Στόχος μας επομένως, θα πρέπει να είναι η ουσιαστική εδαφική συνοχή, η οποία θα
εξασφαλίζει ίσες ευκαιρίες στην πληροφόρηση, ίσες ευκαιρίες στην εκπαίδευσης
και τη δια βίου μάθηση, ίσες ευκαιρίες στην υγεία, τις μεταφορές, την
ανταγωνιστικότητα. Κατοχυρώνοντας άλλωστε, ποιοτικές υπηρεσίες υγείας,
εκπαίδευσης και μεταφορών, τόσο ακτοπλοϊκών όσο και αεροπορικών, στην ουσία εξασφαλίζουμε
τις προϋποθέσεις εκείνες που θα καταστήσουν τα νησιά μας σημαντικό μοχλό
ανάπτυξης της εγχώριας οικονομίας.
Ως τέτοια τα νησιά
μας μπορούν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στην προέλκυση ποιοτικού τουρισμού
και να ανταγωνιστούν προσφιλείς τουριστικούς προορισμούς του εξωτερικού. Σε
αυτό το πλαίσιο, ιδιαίτερη σημασία έχει η ανάδειξη της μοναδικότητάς τους, η
θεματοποίησή τους δηλαδή, η οποία μπορεί να εξασφαλίσει επιπλέον, σε κάποια από
αυτά, ακόμη και 12μηνο τουρισμό.
Η διαφοροποίηση
των προσφερόμενων υπηρεσιών σε συνδυασμό με τη συντονισμένη ανάδειξη των
τοπικών προϊόντων, τα οποία θα πρέπει να τυποποιηθούν και στο εξής να συστήσουν
μαζί με την ονομασία των νησιών μοναδικά brand names, θα προσφέρει σημαντικά
οφέλη, τόσο από τα οικονομικά κέρδη του τουρισμού, όσο και από την ουσιαστική
ενίσχυση του πρωτογενή τομέα. Η προσφορά και η διάθεση αποκλειστικά τοπικών
προϊόντων στα ξενοδοχεία και εστιατόρια των νησιών δηλαδή, όχι μόνο θα δώσει
την ευκαιρία στους τουρίστες να δοκιμάσουν α΄ ποιότητας διατροφικά προϊόντα και
να τα ξεχωρίσουν σε σχέση με άλλα αντίστοιχα, αλλά θα ενισχύσει σημαντικά και
την τοπική αγροτική και κτηνοτροφική παραγωγή. Ασφαλώς, η προσπάθεια αυτή θα
πρέπει να αποτελέσει μέρος ενός στρατηγικού σχεδιασμού και να γίνει
συντονισμένα, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά την κατοχύρωση αποκλειστικής ονομασίας
προέλευσης και τυποποίησης των προϊόντων, όπως για παράδειγμα το ελαιόλαδο και
η μαστίχα.
Μια άλλη σημαντική
πτυχή της ανάπτυξης των νησιών μας αποτελούν οι εναλλακτικές πηγές ενέργειας.
Τα νησιά μας πρέπει να καταστούν κατά το δυνατόν ενεργειακά αυτόνομα. Η ύδρευση
και η παραγωγή ενέργειας πρέπει να συνιστούν προτεραιότητα και προγράμματα,
όπως αυτό του Αγίου Ευστρατίου, «Άη Στράτης – Πράσινο Νησί», το οποίο μόλις
ολοκληρωθεί θα καταστήσει τον Άγιο Ευστράτιο το πρώτο μη διασυνδεδεμένο πράσινο
νησί της Ευρώπης με τόσο υψηλό ποσοστό διείσδυσης πράσινης ενέργειας, να αποτελέσουν
έναυσμα για την υλοποίηση αντίστοιχων έργων πράσινης ανάπτυξης και στα υπόλοιπα
ελληνικά νησιά.
Επίσης,
καθοριστικό θέμα που θα συμβάλει στις αναπτυξιακές επιλογές του νησιωτικού μας
χώρου με γνώμονα την αειφορεία είναι η ολοκλήρωση του χωροταξικού σχεδιασμού σε
κάθε νησί ξεχωριστά, εναρμονισμένου βεβαίως τόσο με τον περιφερειακό όσο και με
τον εθνικό σχεδιασμό. Ο σχεδιασμός αυτός θα καθορίσει ζώνες και αντίστοιχες
χρήσεις γης (οικιστική, τουριστική, αγροτική, βιοτεχνική-βιομηχανική, ζώνες
προστασίας περιβάλλοντος, κτλ.). Στο πλαίσιο αυτό, και επειδή ο χώρος του
Αιγαίου, αλλά και γενικότερα ο θαλάσσιος χώρος θα πρέπει να αποτελεί φυσική
συνέχεια του χερσαίου, η αναθεώρηση του Εθνικού Χωροταξικού Σχεδίου κρίνεται
αναγκαία, προκειμένου να προσδιοριστεί ο ανατολικός άξονας και τα νησιά μας να
διασυνδεθούν τόσο με τον αντίστοιχο άξονα της Κρήτης όσο και με την απόληξη του
δυτικού άξονα Καλαμάτα – Ιωάννινα.
Ένα επιπλέον
ζήτημα λοιπόν, που αφορά τόσο στη διασύνδεση των νησιών μας μεταξύ τους και με
την υπόλοιπη χώρα, όσο και με την ενίσχυση της οικονομίας και την προσέλκυση
τουρισμού είναι ο Ανατολικός Αναπτυξιακός Άξονας, Αλεξανδρούπολη-Ρόδος, αλλά
και οι πύλες εισόδου. Ο Ανατολικός Άξονας είναι απαραίτητος για την ανάπτυξη
της χώρας σε σχέση με τα ανατολικά της σύνορα, όπως απαραίτητες είναι και οι
διεθνείς πύλες εισόδου, οι οποίες μπορούν να προσελκύσουν τουρισμό από την
Ανατολή, αλλά και να συμβάλουν σημαντικά στην προώθηση της κρουαζιέρας, μία
πτυχή του τουρισμού, στην οποία, ιδιαίτερα σε σχέση με τη γείτονα χώρα Τουρκία,
τα νησιά μας υστερούν.
Στο σημείο αυτό, θα
πρέπει να γίνει αναφορά και σε ορισμένα
γενικότερα ζητήματα που μπορούν να επηρεάσουν σημαντικά την ανάπτυξη των νησιών
μας, όπως είναι ο Καλλικράτης, η απορρόφηση κονδυλίων του ΕΣΠΑ, ο ρόλος της
Γενικής Γραμματείας Νησιωτικής Πολιτικής, αλλά και η ενιαία νησιωτική πολιτική
σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Όσον αφορά στην
εφαρμογή του Καλλικράτη στις νησιωτικές περιοχές, έχει αποδειχθεί πως αυτή
προκάλεσε περισσότερες δυσχέρειες παρά απλουστεύσεις στις αρμοδιότητες, την
εκτέλεση των έργων και τη λήψη αποφάσεων της τοπικής αυτοδιοίκησης. Ο
περιορισμός του αριθμού των Δήμων ανεξαρτήτως μεγεθών, αλλά και η οριοθέτηση
των Περιφερειών με βάση απλώς την υφιστάμενη περιφερειακή κατανομή χωρίς
διακριτή θεσμοθέτηση των αρμοδιοτήτων τους και με ελλειπείς πόρους και
προσωπικό, προκάλεσαν σοβαρά προβλήματα στην άσκηση της τοπικής και περιφερειακής
πολιτικής και ανάπτυξης. Για παράδειγμα, δεν είναι δυνατόν ένα τόσο μεγάλο
νησί, όπως η Λέσβος, να διοικείται από έναν και μόνο Δήμο και μάλιστα χωρίς
επαρκή στελέχωση και πόρους. Στο πλαίσιο λοιπόν, της παρούσας εισήγησης εκτιμάται
ότι ειδικά για τον Καλλικράτη θα πρέπει να υπάρξουν νέες τροποποιήσεις, οι
οποίες να λαμβάνουν υπόψη τους τις ιδιαιτερότητες τόσο των μεγάλων όσο και των
πολύ μικρών νησιών, προκειμένου το ζητούμενο της αποκέντρωσης των εξουσιών και
της ενίσχυσης του ρόλου της αυτοδιοίκησης να μπορεί να επιτευχθεί ουσιαστικά
και όχι εις βάρος των πολιτών και των κατοίκων, ιδιαίτερα των νησιωτικών
περιοχών, όπου οι αποστάσεις είναι μεγαλύτερες και προϋποθέτουν αρκετές φορές
τη μετακίνηση μέσω θάλασσας.
Ένα άλλο πολύ
σημαντικό ζήτημα για την προώθηση της ανάπτυξης των νησιών είναι η απορρόφηση
των κονδυλίων του ΕΣΠΑ. Με δεδομένο ότι τα ενταγμένα έργα υπερβαίνουν κατά πολύ
τον προϋπολογισμό, η αναδιάρθρωση του ΕΣΠΑ, όπως και ο σχεδιασμός για την
επόμενη προγραμματική περίοδο 2014-2020, συνιστούν επίσης προτεραιότητα για τις
νησιωτικές περιοχές, στις οποίες θα πρέπει να επισπευσθούν όλα τα έργα που
αφορούν κατά κύριο λόγο σε βασικά έργα ύδρευσης, αποχέτευσης, ολοκληρωμένης
διαχείρισης των απορριμμάτων, τουριστικών υποδομών, λιμενικών έργων, οδικών
αξόνων και εναλλακτικών πηγών ενέργειας.
Αναγκαία επίσης,
κρίνεται και η ενίσχυση του ρόλου της Γενικής Γραμματείας Νησιωτικής Πολιτικής,
η οποία ως επίσημος φορέας του Υπουργείου Ναυτιλίας και Αιγαίου έχει τη
δυνατότητα να προωθήσει ουσιαστικά το στρατηγικό σχεδιασμό για τη νησιωτική
πολιτική της χώρας, καθώς και να αποτελέσει τον αναγκαίο ενδιάμεσο σύνδεσμο
κεντρικής εξουσίας, τοπικής αυτοδιοίκησης και τοπικών φορέων για την άμεση
επίλυση χρόνιων προβλημάτων του νησιωτικού χώρου.
Ολοκληρώνοντας,
οφείλουμε να υπογραμμίσουμε εκ νέου τη σημασία της ρήτρας της νησιωτικότητας, η
οποία στο εξής θα πρέπει να συμπεριλαμβάνεται σε κάθε Νομοσχέδιο που προωθείται,
προκειμένου να προβλέπεται πάντα η δυνατότητα ειδικών ρυθμίσεων σε σχέση με το
νησιωτικό χώρο δεδομένης της ιδιομορφίας του και της πολυπλοκότητας των
προβλημάτων που αντιμετωπίζουν οι κάτοικοι στην καθημερινότητά τους. Επιπλέον,
αναγκαία είναι και η προώθηση μίας ενιαίας νησιωτικής πολιτικής σε ευρωπαϊκό
επίπεδο, η οποία θα δώσει τη δυνατότητα στη χώρα μας να επισπεύσει όλα τα
παραπάνω μέτρα ανάπτυξης της οικονομίας των νησιών μας, ενδεχομένως μέσα από εξειδικευμένα
ευρωπαϊκά προγράμματα και πόρους, την ίδια στιγμή που θα συμβάλει σημαντικά
στην αντιμετώπιση μείζονων προβλημάτων, όπως η παράνομη μετανάστευση.
Με τιμή,
ΟΙ ΒΟΥΛΕΥΤΕΣ
ΠΑΥΛΟΣ ΒΟΓΙΑΤΖΗΣ
Βουλευτής Ν.Δ., Ν.Λέσβου
ΝΙΚΟΣ ΣΥΡΜΑΛΕΝΙΟΣ
Βουλευτής
ΣΥΡΙΖΑ/ΕΚΜ, Ν.Κυκλάδων
