Ομιλία του Αντιπεριφερειάρχη Χίου Σταμ. Κάρμαντζη Στο Μνημόσυνο των Πεσόντων στη Μάχη του Αίπους 1912 15 Νοεμβρίου 2014

Σήμερα θυμόμαστε και τιμούμε τους ηρωικούς πεσόντες στην Μάχη του Αίπους του 1912, και γενικότερα όσους θυσιάστηκαν για την Ελευθερία του νησιού μας από τον Οθωμανικό ζυγό. Και είμαστε συγκεντρωμένοι στον εμβληματικό αυτό χώρο, που πάλλεται από τις μνήμες και το μεγαλείο εκείνης της εποχής. Είναι γνωστό ότι ο Καθεδρικός Ναός του Αγίου Γεωργίου και το Σχολείο αποτέλεσαν το Νοσοκομείο Εκστρατείας των ελληνικών δυνάμεων του 1912.

Πολλές φορές, από άγνοια ή από απλούστευση της γνώσης των ιστορικών γεγονότων, θεωρούμε την 11^η Νοεμβρίου 1912, ως Ημέρα Ολοκλήρωσης της Απελευθέρωσης της Χίου.  Στην πραγματικότητα, πρόκειται για την ημέρα αποβίβασης του Ελληνικού Στρατού και έναρξης του αγώνα για την Απελευθέρωση.  Ενός αγώνα σκληρού, κάτω από αντίξοες συνθήκες,  σε ένα αφιλόξενο και τραχύ φυσικό περιβάλλον, με έναν αντίπαλο σκληρό και αποφασισμένο.  Και είναι βέβαιο ότι ο αγώνας για την Ελευθερία της Χίου, ούτε εύκολος υπήρξε, ούτε αναίμακτος.

Στις 13 Νοεμβρίου του 1912, ο Διοικητής των Ελληνικών δυνάμεων, Συνταγματάρχης Δελαγραμμάτικας, αφού έχει εκδιώξει τους Τούρκους από την πόλη της Χίου,  λαμβάνει το ακόλουθο τηλεγράφημα «Καταδιώξατε τουρκικόν στρατόν, μέχρις ου καταστρέψητε αυτόν και αναγκάσητε προς παράδοσιν». Συντάκτης του τηλεγραφήματος, ο τότε Πρωθυπουργός και Υπουργός Στρατιωτικών Ελευθέριος Βενιζέλος.

Ήταν σε εκπλήρωση αυτής της προτροπής που ο ελληνικός στρατός από τις 14 Νοεμβρίου, κινήθηκε  για την εκδίωξη των Τούρκων  από τις οχυρωμένες θέσεις που κατείχαν στις απόκρημνες πλαγιές του Οροπεδίου του Αίπους.  Τα ξημερώματα της 15^ης Νοεμβρίου, με σύμμαχο τον αιφνιδιασμό, μετά από δύσκολη αναρρίχηση, τα ελληνικά τμήματα αρχικά εκδιώκουν τον εχθρό. Οι Τούρκοι ανασυντάσσονται και αντεπιτίθενται. Αρχίζει έτσι η Μάχη του Αίπους.

Ο αγώνας είναι τραχύς και αιματοβαμμένος. Ανάμεσα στους ηρωικά πεσόντες ξεχωρίζουν οι φυσιογνωμίες του Ανθυποπλοίαρχου Νικολάου Ρίτσου και του Δόκιμου Σημαιοφόρου Κωνσταντίνου Παστρικάκη. Ήταν εκείνοι που, μαζί με άλλους ηρωικούς νεκρούς και τραυματίες, σφράγισαν με το αίμα τους τον αδυσώπητο αγώνα για την Ελευθερία.

Όπως έγραψε σε επιστολή του στον τότε Δήμαρχο Χίου, ο πατέρας του Νικολάου Ρίτσου: «το μονάκριβο παιδί μου εύρε ότι εζήτει η ωραία ψυχή του, τον ένδοξον δια την μεγάλη μας πατρίδα θάνατον, εις το υπό τόσων μαρτυρικών αιμάτων ποτισμένον έδαφος της μυροβόλου πατρίδος σας».

Στον αγώνα αυτό, πρωταγωνιστικό ρόλο είχε και ο λαός της Χίου. Πρώτα και κύρια με τη συγκρότηση αντάρτικων σωμάτων, στα Καρδάμυλα, στη Βολισσό, στη Λαγκάδα, στα Μαστιχοχώρια  και αλλού. Κι έπειτα, ειδικά κατά τις ημέρες της Μάχης του Αίπους, ο λαός του Βροντάδου είχε την δική του ανεκτίμητη προσφορά. Οι Βρονταδούσοι υπήρξαν οδηγοί, ανιχνευτές, μεταφορείς εφοδίων, τραυματιοφορείς. Οι γυναίκες του Βροντάδου πρόσφεραν τα μέγιστα στην περίθαλψη των τραυματιών, εδώ στον Άγιο Γεώργιο, στο χώρο που είμαστε σήμερα.

Η κατάληψη του Αίπους ολοκληρώνεται στις 16 Νοεμβρίου, ενώ στις 18 Νοεμβρίου οι τουρκικές δυνάμεις εξαπέλυσαν επίθεση στις ελληνικές προφυλακές, που ενισχυμένες με εφεδρικές δυνάμεις πρόβαλαν πεισματώδη αντίσταση, που ανάγκασε τους Τούρκους σε υποχώρηση.

Οι ευρισκόμενες στην Χίο, Οθωμανικές δυνάμεις, δεν παρέδωσαν τα όπλα, πολέμησαν με πείσμα, ελπίζοντας στην επέμβαση του Οθωμανικού Στόλου. Πράγματι, παραδόθηκαν μόνο όταν αυτή τους η ελπίδα εξανεμίστηκε, μετά τη Ναυμαχία της Έλλης στις 3 Δεκεμβρίου 1912, όπου ο Ελληνικός Στόλος με επικεφαλής τον Ναύαρχο Παύλο Κουντουριώτη και έχοντας ως ναυαρχίδα το θρυλικό θωρηκτό «Αβέρωφ», έκλεισε τον τουρκικό στόλο στα Στενά των Δαρδανελίων.

Η παράδοση του Οθωμανικού Στρατού έγινε μετά την τελική Ελληνική Επίθεση στις 8 το βράδι της 20^ης Δεκεμβρίου 1912. Ο επικεφαλής τους Ζιχνή Βέης παραδίδει το ξίφος του και τις επόμενες ημέρες οι αιχμάλωτοι πλέον Τούρκοι στρατιώτες περνούν φρουρούμενοι τους δρόμους της πόλης, προς το λιμάνι. Μάλιστα, κι αυτό αποτυπώνεται με έμφαση σε όλες ανεξαιρέτως μαρτυρίες, στο πέρασμα τους δεν υπήρξαν ύβρεις, αποδοκιμασίες, προπηλακισμοί. Κι αυτό το σημειώνω, προς έπαινο των συμπατριωτών μας εκείνης της εποχής.

Προσπάθησα, όσο πιο σύντομα μπορούσα, να θυμίσω τα ιστορικά γεγονότα. Σαν μικρή συμβολή στην υπενθύμισή τους για όλους μας. Αυτό είναι και το νόημα των Ιστορικών επετείων: τιμούμε τους ηρωικούς πεσόντες, διατηρώντας την μνήμη τους άσβεστη μέσα μας.

Αντί άλλου μνημοσύνου επιτρέψτε μου να κλείσω με τους στίχους του συμπατριώτη ποιητή Κώστα Χαλιορή:

«Πάνω στο Αίπος στέκονται

 φρουροί στη λευτεριά μας

 δεν χάθηκαν στο πέρασμα

 του χρόνου απ’ τη θωριά μας.

Έχουν το χρόνο σάβανο

τη δόξα μαξιλάρι

κι αντί για μοσχολίβανο

το χιώτικο θυμάρι.»