Νέος γύρος αλλαγών στο ασφαλιστικό σύστημα βρίσκεται σε εξέλιξη. Οι δρομολογημένες περικοπές στις επικουρικές συντάξεις του ενιαίου ταμείου των μισθωτών αποτελούν πιλότο και για τους υπόλοιπους φορείς. Ο χρονικός ορίζοντας είναι ασφυκτικός και τερματίζεται τον Ιανουάριο του 2015. Πρόσθετα μέτρα φέρνουν οι ενοποιήσεις Ταμείων και η κατάργηση κοινωνικών πόρων.
Νέος γύρος σημαντικών ανατροπών στο ασφαλιστικό είναι σε εξέλιξη. Στο επίκεντρο των αλλαγών βρίσκονται κύριες και επικουρικές συντάξεις, εφάπαξ, ασφαλιστικές εισφορές και προνοιακά επιδόματα.
Το νέο «τοπίο» προβλέπει σαρωτικές ενοποιήσεις ασφαλιστικών φορέων, ενώ η κατάργηση των κοινωνικών πόρων ανοίγει τον δρόμο για πρόσθετα μέτρα. Οι επερχόμενες αλλαγές -που πρέπει να υλοποιηθούν μέσα σε ένα ασφυκτικό χρονοδιάγραμμα- σκιαγραφούνται και στην έκθεση αξιολόγησης προόδου του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου.
Το νέο «τοπίο» προβλέπει σαρωτικές ενοποιήσεις ασφαλιστικών φορέων, ενώ η κατάργηση των κοινωνικών πόρων ανοίγει τον δρόμο για πρόσθετα μέτρα. Οι επερχόμενες αλλαγές -που πρέπει να υλοποιηθούν μέσα σε ένα ασφυκτικό χρονοδιάγραμμα- σκιαγραφούνται και στην έκθεση αξιολόγησης προόδου του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου.
Ουσιαστικά ανοίγει ένας νέος κύκλος αλλαγών στο ασφαλιστικό σύστημα, που πρέπει να ολοκληρωθεί μέχρι τον Ιανουάριο του 2015.
Αναλυτικά οι αλλαγές που έχουν δρομολογηθεί είναι οι εξής:
• Μείωση επικουρικών συντάξεων στο ΕΤΕΑ (το Ταμείο των μισθωτών) την 1η Ιουλίου. Σε πρώτη φάση οι περικοπές στις επικουρικές συντάξεις αναμένεται να είναι περίπου 8% (δηλαδή η μέση σύνταξη να διαμορφωθεί στα 170 ευρώ).
Ουσιαστικά οι αλλαγές στο ΕΤΕΑ επισπεύδονται κατά ένα εξάμηνο (αρχικά προβλεπόταν πως θα ξεκινήσουν την 1η Ιανουαρίου 2015) και θα αποτελέσουν «πιλότο» και για τα υπόλοιπα επικουρικά ταμεία. Το ύψος των συντάξεων θα είναι σε άμεση συνάρτηση με τα οικονομικά δεδομένα της χρονιάς και κάθε φορά που θα προκύπτει έλλειμμα θα περικόπτονται και οι παροχές.
• Μείωση ασφαλιστικών εισφορών κατά 3,9 ποσοστιαίες μονάδες από 1ης Ιουλίου. Συγκεκριμένα θα μειωθούν κατά 2,9 ποσοστιαίες μονάδες οι εργοδοτικές εισφορές και κατά μία ποσοστιαία μονάδα οι εργατικές εισφορές.
Το επόμενο διάστημα θα ανοίξει εκ νέου το θέμα της περαιτέρω μείωσης των εισφορών στα Ταμεία ΔΕΚΟ και τραπεζών, ώστε να πέσουν στα επίπεδα του ΙΚΑ (αποτελεί μνημονιακή υποχρέωση). Η εξίσωση των εισφορών θα συμπαρασύρει και τις συντάξεις που χορηγούν τα λεγόμενα ευγενή ταμεία (με αποτέλεσμα να ελλοχεύει κίνδυνος μειώσεων έως και 8%).
• «Ψαλίδισμα» μερισμάτων σε όσα Ταμεία έχουν οικονομικά προβλήματα, εξέλιξη που σε πρώτη φάση αναμένεται να επηρεάσει τους δημοσίους υπαλλήλους. Για παράδειγμα στο Μετοχικό Ταμείου του Δημοσίου ο προϋπολογισμός «δείχνει» έλλειμμα 90 εκατομμυρίων ευρώ και έχουν υπάρξει εισηγήσεις ακόμα και για μείωση του μερίσματος 15% μεσοσταθμικά.
Με βάση τον νόμο τα μετοχικά ταμεία πολιτικών υπαλλήλων και των Σωμάτων Ασφαλείας (Στρατού, Αεροπορίας, Ναυτικού) υποβάλλουν υποχρεωτικά κάθε έτος μελέτη. Ανάλογα με τα αποτελέσματα της μελέτης θα καθορίζονται και οι παροχές.
• Αλλαγή στον τρόπο υπολογισμού των συντάξεων από 1ης Ιανουαρίου 2015 στο Δημόσιο και σε όλα τα ασφαλιστικά ταμεία. Το τελικό ποσό θα προκύπτει από το άθροισμα της «βασικής» σύνταξης (που θα είναι 360 ευρώ) και της αναλογικής σύνταξης (ανάλογα με τα έτη ασφάλισης). Στόχος είναι σταδιακά το ποσοστό αναπλήρωσης να διαμορφωθεί στο 65% για όλους τους ασφαλισμένους.
Ανοιχτό είναι το ενδεχόμενο και νέων στοχευμένων παρεμβάσεων σε όσα Ταμεία είναι στο «κόκκινο» (όπως για παράδειγμα ο ΟΑΕΕ).
• Μείωση επικουρικών συντάξεων από 1ης Ιανουαρίου 2015 σε όσα Ταμεία έχουν οικονομικό κενό (κατά τα πρότυπα του ΕΤΕΑ). Πρακτικά η ρήτρα του μηδενικού ελλείμματος θα εφαρμοστεί στο σύνολο των φορέων επικουρικής ασφάλισης, με αποτέλεσμα μειώσεις συντάξεων κάθε φορά που προκύπτει «μαύρη τρύπα».
• Μείωση εφάπαξ σε όσα ταμεία πρόνοιας έχουν ελλείμματα. Η αρχή γίνεται φέτος με το ταμείο πρόνοιας δημοσίων υπαλλήλων, όπου έρχονται μειώσεις 12% με 14% (διασώζονται όσοι υπέβαλαν αίτηση μέχρι τον Αύγουστο 2013).
Για παράδειγμα, δημόσιος υπάλληλος με 35ετία στην κατηγορία Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης αν υπέβαλε τα χαρτιά του πέρυσι τον Ιούνιο θα πάρει 34.220 ευρώ. Στην περίπτωση που καταθέσει τώρα αίτηση, θα εισπράξει περίπου 29.000 ευρώ.
Από τη νέα χρονιά αυτό αναμένεται να επηρεάσει και συγκεκριμένους κλάδους του ταμείου πρόνοιας ιδιωτικού τομέα, κυρίως λόγω της κατάργησης των κοινωνικών πόρων (φόροι υπέρ τρίτων), εξέλιξη που επηρεάζει μεταξύ άλλων τους εργαζομένους σε τσιμέντα, λιπάσματα, ιππόδρομο κ.α.
• Αλλαγές στη διαδικασία χορήγησης προνοιακών επιδομάτων σε όσους έχουν υψηλή σύνταξη. Για το θέμα αυτό αναμένεται να συσταθεί επιτροπή που θα εξετάσει το ενδεχόμενο καθιέρωσης εισοδηματικών κριτηρίων για τη χορήγηση των επιδομάτων στους συνταξιούχους (σε όσους εισπράττουν μεγάλο ποσά από Ταμεία).
Μία πρώτη καταγραφή των δικαιούχων προνοιακών επιδομάτων έγινε με το σύστημα «Ηλιος» του υπουργείου Εργασίας. Από τα στοιχεία προέκυψε πως από τους 165.000 δικαιούχους προνοιακών επιδομάτων, οι 48.729 εισπράττουν παράλληλα και σύνταξη.
Σαρωτικές ενοποιήσεις για τη δημιουργία τριών υπερταμείων
Σαρωτικές θα είναι οι ενοποιήσεις στο ασφαλιστικό σύστημα, με στόχο να δημιουργηθούν τρία υπερ-ταμεία.
Οι νέοι φορείς θα έχουν την ευθύνη χορήγησης τόσο της κύριας σύνταξης όσο και της επικουρικής και του εφάπαξ και θα προκύψουν από την ενοποίηση πάνω από 60 κλάδων ασφάλισης.
Οι αλλαγές θα κλειδώσουν μέσα στο έτος, ενώ μέχρι τον Σεπτέμβριο θα πρέπει να έχουν υποβληθεί οι απαιτούμενες αναλογιστικές μελέτες. Στην αμέσως επόμενη φάση στο τραπέζι θα μπει το θέμα της εξίσωσης των εισφορών, κάτι που θα συμπαρασύρει και τις χορηγούμενες παροχές.
Οι αλλαγές -που έχουν συζητηθεί και με την τρόικα- αναμένεται να υλοποιηθούν ως εξής:
•Σε πρώτη φάση θα ολοκληρωθεί η διοικητική αναδιοργάνωση στα τρία ταμεία: στο ΙΚΑ, στον ΟΑΕΕ και στον ΟΓΑ.
Στο ΙΚΑ θα «μεταφερθούν» όλοι όσοι απασχολούνται με σχέση μισθωτής εργασίας, σε Δημόσιο, ευρύτερο δημόσιο και ιδιωτικό τομέα. Τον δικό τους ασφαλιστικό φορέα θα έχουν οι ελεύθεροι επαγγελματίες καθώς και οι αγρότες. Ξεχωριστό ρόλο θα διαδραματίσει το ΝΑΤ, που θα διατηρήσει την αυτονομία του και θα εξαιρεθεί από τις ενοποιήσεις.
• Στην αμέσως επόμενη φάση αναμένεται να υπάρξει απορρόφηση των φορέων επικουρικής ασφάλισης και πρόνοιας από τα τρία νέα ταμεία. Για παράδειγμα, στο ΙΚΑ θα μετακομίσουν ο ΟΠΑΔ, το ΕΤΕΑ (ενιαίο επικουρικό), το ΤΑΥΤΕΚΩ (επικουρικό ευρύτερου δημόσιου τομέα), το ΤΑΠΙΤ (φορέας πρόνοιας ιδιωτικού τομέα).
Χωριστοί κλάδοι
Για την επικουρική ασφάλιση και την πρόνοια θα δημιουργηθούν χωριστοί κλάδοι στο εσωτερικό των τριών μεγάλων ταμείων. Δηλαδή το ΙΚΑ -που θα μετεξελιχθεί σε φορέα όλων των μισθωτών- θα έχει τρεις κλάδους: για την κύρια σύνταξη, για την επικουρική και για το εφάπαξ.
• Η τρίτη φάση προβλέπει τη δημιουργία ενός Εθνικού Φορέα Απονομής Σύνταξης, που θα αποτελεί την «ομπρέλα» για όλα τα ταμεία. Στον φορέα αυτόν θα υπαχθούν το ΙΚΑ, ο ΟΑΕΕ, ο ΟΓΑ και το ΝΑΤ, διατηρώντας ωστόσο ξεχωριστές διευθύνσεις.
«Βόμβα» η κατάργηση των κοινωνικών πόρων
Βόμβα στα θεμέλια του ασφαλιστικού συστήματος μπορεί να αποτελέσει η κατάργηση των κοινωνικών πόρων.
Το μέτρο θα στερήσει έσοδα από τους ασφαλιστικούς φορείς, με αποτέλεσμα να ανοίγει ο δρόμος για νέες παρεμβάσεις προκειμένου να καλυφθεί το οικονομικό κενό.
Στην έκθεση αξιολόγησης του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου γίνεται μεταξύ άλλων αναφορά στην καταγραφή των κοινωνικών πόρων μέχρι τον προσεχή Ιούνιο, προκειμένου να παύσει η ισχύς τους από την 1η Ιανουαρίου 2015.
Σημειώνεται πως με πρόσφατο νόμο ήδη καταργήθηκαν 43 πόροι, με τις αλλαγές σε αυτήν τη φάση να επικεντρώνονται στους φορείς επικουρικής ασφάλισης και πρόνοιας.
Οικονομικό κενό
Σύμφωνα με ειδικούς στην κοινωνική ασφάλιση εκτιμάται πως θα προκύψει «μαύρη τρύπα» 350 εκατομμυρίων ευρώ για το ασφαλιστικό σύστημα από την κατάργηση των κοινωνικών πόρων.
Από τις περικοπές κυρίως επηρεάζονται το επικουρικό ταμείο των μισθωτών (υπολογίζεται απώλεια περίπου 100 εκατομμυρίων ευρώ) και το μετοχικό ταμείο του Δημοσίου (απώλεια περίπου 90 εκατομμυρίων ευρώ).
Αναλυτικά οι αλλαγές που έχουν δρομολογηθεί είναι οι εξής:
• Μείωση επικουρικών συντάξεων στο ΕΤΕΑ (το Ταμείο των μισθωτών) την 1η Ιουλίου. Σε πρώτη φάση οι περικοπές στις επικουρικές συντάξεις αναμένεται να είναι περίπου 8% (δηλαδή η μέση σύνταξη να διαμορφωθεί στα 170 ευρώ).
Ουσιαστικά οι αλλαγές στο ΕΤΕΑ επισπεύδονται κατά ένα εξάμηνο (αρχικά προβλεπόταν πως θα ξεκινήσουν την 1η Ιανουαρίου 2015) και θα αποτελέσουν «πιλότο» και για τα υπόλοιπα επικουρικά ταμεία. Το ύψος των συντάξεων θα είναι σε άμεση συνάρτηση με τα οικονομικά δεδομένα της χρονιάς και κάθε φορά που θα προκύπτει έλλειμμα θα περικόπτονται και οι παροχές.
• Μείωση ασφαλιστικών εισφορών κατά 3,9 ποσοστιαίες μονάδες από 1ης Ιουλίου. Συγκεκριμένα θα μειωθούν κατά 2,9 ποσοστιαίες μονάδες οι εργοδοτικές εισφορές και κατά μία ποσοστιαία μονάδα οι εργατικές εισφορές.
Το επόμενο διάστημα θα ανοίξει εκ νέου το θέμα της περαιτέρω μείωσης των εισφορών στα Ταμεία ΔΕΚΟ και τραπεζών, ώστε να πέσουν στα επίπεδα του ΙΚΑ (αποτελεί μνημονιακή υποχρέωση). Η εξίσωση των εισφορών θα συμπαρασύρει και τις συντάξεις που χορηγούν τα λεγόμενα ευγενή ταμεία (με αποτέλεσμα να ελλοχεύει κίνδυνος μειώσεων έως και 8%).
• «Ψαλίδισμα» μερισμάτων σε όσα Ταμεία έχουν οικονομικά προβλήματα, εξέλιξη που σε πρώτη φάση αναμένεται να επηρεάσει τους δημοσίους υπαλλήλους. Για παράδειγμα στο Μετοχικό Ταμείου του Δημοσίου ο προϋπολογισμός «δείχνει» έλλειμμα 90 εκατομμυρίων ευρώ και έχουν υπάρξει εισηγήσεις ακόμα και για μείωση του μερίσματος 15% μεσοσταθμικά.
Με βάση τον νόμο τα μετοχικά ταμεία πολιτικών υπαλλήλων και των Σωμάτων Ασφαλείας (Στρατού, Αεροπορίας, Ναυτικού) υποβάλλουν υποχρεωτικά κάθε έτος μελέτη. Ανάλογα με τα αποτελέσματα της μελέτης θα καθορίζονται και οι παροχές.
• Αλλαγή στον τρόπο υπολογισμού των συντάξεων από 1ης Ιανουαρίου 2015 στο Δημόσιο και σε όλα τα ασφαλιστικά ταμεία. Το τελικό ποσό θα προκύπτει από το άθροισμα της «βασικής» σύνταξης (που θα είναι 360 ευρώ) και της αναλογικής σύνταξης (ανάλογα με τα έτη ασφάλισης). Στόχος είναι σταδιακά το ποσοστό αναπλήρωσης να διαμορφωθεί στο 65% για όλους τους ασφαλισμένους.
Ανοιχτό είναι το ενδεχόμενο και νέων στοχευμένων παρεμβάσεων σε όσα Ταμεία είναι στο «κόκκινο» (όπως για παράδειγμα ο ΟΑΕΕ).
• Μείωση επικουρικών συντάξεων από 1ης Ιανουαρίου 2015 σε όσα Ταμεία έχουν οικονομικό κενό (κατά τα πρότυπα του ΕΤΕΑ). Πρακτικά η ρήτρα του μηδενικού ελλείμματος θα εφαρμοστεί στο σύνολο των φορέων επικουρικής ασφάλισης, με αποτέλεσμα μειώσεις συντάξεων κάθε φορά που προκύπτει «μαύρη τρύπα».
• Μείωση εφάπαξ σε όσα ταμεία πρόνοιας έχουν ελλείμματα. Η αρχή γίνεται φέτος με το ταμείο πρόνοιας δημοσίων υπαλλήλων, όπου έρχονται μειώσεις 12% με 14% (διασώζονται όσοι υπέβαλαν αίτηση μέχρι τον Αύγουστο 2013).
Για παράδειγμα, δημόσιος υπάλληλος με 35ετία στην κατηγορία Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης αν υπέβαλε τα χαρτιά του πέρυσι τον Ιούνιο θα πάρει 34.220 ευρώ. Στην περίπτωση που καταθέσει τώρα αίτηση, θα εισπράξει περίπου 29.000 ευρώ.
Από τη νέα χρονιά αυτό αναμένεται να επηρεάσει και συγκεκριμένους κλάδους του ταμείου πρόνοιας ιδιωτικού τομέα, κυρίως λόγω της κατάργησης των κοινωνικών πόρων (φόροι υπέρ τρίτων), εξέλιξη που επηρεάζει μεταξύ άλλων τους εργαζομένους σε τσιμέντα, λιπάσματα, ιππόδρομο κ.α.
• Αλλαγές στη διαδικασία χορήγησης προνοιακών επιδομάτων σε όσους έχουν υψηλή σύνταξη. Για το θέμα αυτό αναμένεται να συσταθεί επιτροπή που θα εξετάσει το ενδεχόμενο καθιέρωσης εισοδηματικών κριτηρίων για τη χορήγηση των επιδομάτων στους συνταξιούχους (σε όσους εισπράττουν μεγάλο ποσά από Ταμεία).
Μία πρώτη καταγραφή των δικαιούχων προνοιακών επιδομάτων έγινε με το σύστημα «Ηλιος» του υπουργείου Εργασίας. Από τα στοιχεία προέκυψε πως από τους 165.000 δικαιούχους προνοιακών επιδομάτων, οι 48.729 εισπράττουν παράλληλα και σύνταξη.
Σαρωτικές ενοποιήσεις για τη δημιουργία τριών υπερταμείων
Σαρωτικές θα είναι οι ενοποιήσεις στο ασφαλιστικό σύστημα, με στόχο να δημιουργηθούν τρία υπερ-ταμεία.
Οι νέοι φορείς θα έχουν την ευθύνη χορήγησης τόσο της κύριας σύνταξης όσο και της επικουρικής και του εφάπαξ και θα προκύψουν από την ενοποίηση πάνω από 60 κλάδων ασφάλισης.
Οι αλλαγές θα κλειδώσουν μέσα στο έτος, ενώ μέχρι τον Σεπτέμβριο θα πρέπει να έχουν υποβληθεί οι απαιτούμενες αναλογιστικές μελέτες. Στην αμέσως επόμενη φάση στο τραπέζι θα μπει το θέμα της εξίσωσης των εισφορών, κάτι που θα συμπαρασύρει και τις χορηγούμενες παροχές.
Οι αλλαγές -που έχουν συζητηθεί και με την τρόικα- αναμένεται να υλοποιηθούν ως εξής:
•Σε πρώτη φάση θα ολοκληρωθεί η διοικητική αναδιοργάνωση στα τρία ταμεία: στο ΙΚΑ, στον ΟΑΕΕ και στον ΟΓΑ.
Στο ΙΚΑ θα «μεταφερθούν» όλοι όσοι απασχολούνται με σχέση μισθωτής εργασίας, σε Δημόσιο, ευρύτερο δημόσιο και ιδιωτικό τομέα. Τον δικό τους ασφαλιστικό φορέα θα έχουν οι ελεύθεροι επαγγελματίες καθώς και οι αγρότες. Ξεχωριστό ρόλο θα διαδραματίσει το ΝΑΤ, που θα διατηρήσει την αυτονομία του και θα εξαιρεθεί από τις ενοποιήσεις.
• Στην αμέσως επόμενη φάση αναμένεται να υπάρξει απορρόφηση των φορέων επικουρικής ασφάλισης και πρόνοιας από τα τρία νέα ταμεία. Για παράδειγμα, στο ΙΚΑ θα μετακομίσουν ο ΟΠΑΔ, το ΕΤΕΑ (ενιαίο επικουρικό), το ΤΑΥΤΕΚΩ (επικουρικό ευρύτερου δημόσιου τομέα), το ΤΑΠΙΤ (φορέας πρόνοιας ιδιωτικού τομέα).
Χωριστοί κλάδοι
Για την επικουρική ασφάλιση και την πρόνοια θα δημιουργηθούν χωριστοί κλάδοι στο εσωτερικό των τριών μεγάλων ταμείων. Δηλαδή το ΙΚΑ -που θα μετεξελιχθεί σε φορέα όλων των μισθωτών- θα έχει τρεις κλάδους: για την κύρια σύνταξη, για την επικουρική και για το εφάπαξ.
• Η τρίτη φάση προβλέπει τη δημιουργία ενός Εθνικού Φορέα Απονομής Σύνταξης, που θα αποτελεί την «ομπρέλα» για όλα τα ταμεία. Στον φορέα αυτόν θα υπαχθούν το ΙΚΑ, ο ΟΑΕΕ, ο ΟΓΑ και το ΝΑΤ, διατηρώντας ωστόσο ξεχωριστές διευθύνσεις.
«Βόμβα» η κατάργηση των κοινωνικών πόρων
Βόμβα στα θεμέλια του ασφαλιστικού συστήματος μπορεί να αποτελέσει η κατάργηση των κοινωνικών πόρων.
Το μέτρο θα στερήσει έσοδα από τους ασφαλιστικούς φορείς, με αποτέλεσμα να ανοίγει ο δρόμος για νέες παρεμβάσεις προκειμένου να καλυφθεί το οικονομικό κενό.
Στην έκθεση αξιολόγησης του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου γίνεται μεταξύ άλλων αναφορά στην καταγραφή των κοινωνικών πόρων μέχρι τον προσεχή Ιούνιο, προκειμένου να παύσει η ισχύς τους από την 1η Ιανουαρίου 2015.
Σημειώνεται πως με πρόσφατο νόμο ήδη καταργήθηκαν 43 πόροι, με τις αλλαγές σε αυτήν τη φάση να επικεντρώνονται στους φορείς επικουρικής ασφάλισης και πρόνοιας.
Οικονομικό κενό
Σύμφωνα με ειδικούς στην κοινωνική ασφάλιση εκτιμάται πως θα προκύψει «μαύρη τρύπα» 350 εκατομμυρίων ευρώ για το ασφαλιστικό σύστημα από την κατάργηση των κοινωνικών πόρων.
Από τις περικοπές κυρίως επηρεάζονται το επικουρικό ταμείο των μισθωτών (υπολογίζεται απώλεια περίπου 100 εκατομμυρίων ευρώ) και το μετοχικό ταμείο του Δημοσίου (απώλεια περίπου 90 εκατομμυρίων ευρώ).
ΠΗΓΗ ΕΘΝΟΣ (ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΚΟΚΚΑΛΙΑΡΗ)
aftodioikisi.gr
