Του Νίκου Χρυσόγελου
Το Ευρωκοινοβούλιο ξεκίνησε το φθινόπωρο 2013, μετά από πρωτοβουλίες και πίεση της ομάδας μας, της Ομάδας των Πράσινων, την διαδικασία αξιολόγησης της τρόικας και της πολιτικής της, [1] . Η διαδικασία ολοκληρώθηκε στις 13/3/2014 με την ψήφιση από την πλειοψηφία των ευρωβουλευτών δυο σημαντικών εκθέσεων που προέβλεπαν– μεταξύ άλλων - την σταδιακή κατάργηση της τρόικας. Κι όμως αυτές οι δυο εκθέσεις δεν ψηφίστηκαν από τους ευρωβουλευτές της ΝΔ και του ΣΥΡΙΖΑ.
Η έκθεση, που ψηφίστηκε αρχικά, τον Φεβρουάριο 2014, από την Επιτροπή Οικονομικών και Νομισματικών Υποθέσεων, και στη συνέχεια από την Ολομέλεια του Ευρωκοινοβουλίου, στις 13/3/2014, ζητούσε μεταξύ άλλων: Δημιουργία Ευρωπαϊκού Νομισματικού Ταμείου, αντικατάσταση της τρόικας από ευρωπαϊκό θεσμό ελεγχόμενο δημοκρατικά από το ευρωκοινοβούλιο και τα εθνικά κοινοβούλια, αναπροσαρμογή της δημοσιονομικής πολιτικής ώστε να μην πλήττει υγεία, παιδεία, κοινωνικό διάλογο, αποκατάσταση των δικαιωμάτων που προβλέπονται στον Ευρωπαϊκό Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων, μέτρα για την αναδιάρθρωση και την βιωσιμότητα του χρέους και πολλά άλλα.
Η Έκθεση ζητούσε, επίσης, «να ενταχθούν τα μνημόνια στο πλαίσιο της ενωσιακής (ΣΣ ευρωπαϊκής) νομοθεσίας με σκοπό να προωθηθεί μια αξιόπιστη και βιώσιμη στρατηγική εξυγίανσης, η οποία θα υπηρετεί επίσης τους στόχους της αναπτυξιακής στρατηγικής της Ένωσης και τους δεδηλωμένους στόχους για την κοινωνική συνοχή και την απασχόληση· Συνιστά, επίσης, «να υποβάλλονται σε ψηφοφορία στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο οι διαπραγματευτικές εντολές και να ζητείται η γνώμη του Κοινοβουλίου για τα προκύπτοντα μνημόνια συνεννόησης, προκειμένου τα προγράμματα παροχής συνδρομής να διαθέτουν επαρκή δημοκρατική νομιμοποίηση»…
H πλειοψηφία που είχε υποστηρίξει τις δυο εκθέσεις για την αξιολόγηση της τρόικα και της πολιτικής λιτότητας βασίστηκε σε 4 πολιτικές ομάδες: ΠΡΑΣΙΝΟΙ, Φιλελεύθεροι, Λαϊκό Κόμμα και Σοσιαλδημοκράτες. Συντάκτες ήταν δυο ευρωβουλευτές που επισκέφθηκαν τις 4 χώρες της κρίσης - και τη χώρα μας - και συνάντησαν πολλούς φορείς σε ευρωπαϊκό επίπεδο και στα Κράτη Μέλη. Παράλληλα όμως οργανώθηκαν πολλές δημόσιες ακροάσεις στις Βρυξέλλες αλλά και κοινή συνεδρίαση του Ευρωκοινοβουλίου κι εκπροσώπων των εθνικών κοινοβουλίων, με ομιλητές και έλληνες ευρωβουλευτές (ήμουν ένας από τους ομιλητές) αλλά και από άλλα Κράτη Μέλη.
Την έκθεση υπερψήφισαν τελικώς 448 ευρωβουλευτές (73%), καταψήφισαν 140 (23%) και απείχαν 27 (4%). Δεν ψήφισαν 22. Μεταξύ αυτών που καταψήφισαν την έκθεση ήταν οι ευρωβουλευτές της ΝΔ και του ΣΥΡΙΖΑ, για διαφορετικούς λόγους. Επειδή κάποιοι τώρα θυμήθηκαν την απόφαση ευρωκοινοβουλίου για κατάργηση τρόικας δείτε τι είχαν ψηφίσει τότε http://term7.votewatch.eu/en/role-and-operations-of-the-troika-with-regard-to-the-euro-area-programme-countries-motion-for-resolu-40.html …
Τον Φεβρουάριο 2014 είχα τονίσει: «Το ελληνικό πολιτικό σύστημα χρειάζεται να αφομοιώσει τον τρόπο που γίνεται πολιτική σε ευρωπαϊκό επίπεδο, παίρνοντας μαθήματα από την διαδικασία αξιολόγησης των πολιτικών της τρόικα από το Ευρωκοινοβούλιο, μια διαδικασία που ξεκίνησε από την Ομάδα των Πράσινων αλλά πήρε θεσμική μορφή. Έφτασε, επίσης, η ώρα για την αναθεώρηση της πολιτικής αντιμετώπισης της κρίσης μέσα από ουσιαστικό διάλογο με την κοινωνία των πολιτών και τους επαγγελματικούς και κοινωνικούς φορείς, όπως έχει ζητήσει και το Ευρωκοινοβούλιο. Η έκθεση τονίζει, εξάλλου, ότι οι εντολές της τρόικα θεωρούνται αδιαφανείς, ασαφείς και στερούμενες δημοκρατικού ελέγχου. Η ΕΕ πρέπει να κατανοήσει ότι η διαδικασία είναι αδιέξοδη, η ελληνική κοινωνία ότι απαιτείται ένα εναλλακτικό δημιουργικό σχέδιο διεξόδου από την κρίση με δίκαιο και ορθολογικό τρόπο" (δήλωση Νίκου Χρυσόγελου, ευρωβουλευτή των Πράσινων, με αφορμή την ψήφιση, από την Επιτροπή Οικονομικής και Νομισματικής Πολιτικής του Ευρωκοινοβουλίου, στις 24 Φεβρουαρίου 2014, της έκθεσης - έρευνας του Ευρωκοινοβουλίου σχετικά με το ρόλο της τρόικα (Κομισιόν-ΕΚΤ-ΔΝΤ).
Στην Ευρωπαϊκή Κοινοβουλευτική Συνέλευση εκπροσώπων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και εθνικών κοινοβουλίων, που συνεδρίασε στις 21 Ιανουαρίου 2014 στις Βρυξέλλες, στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Εξαμήνου, είχα τονίσει: «Το στοίχημα είναι να αντικαταστήσουμε την Τρόικα, που λειτουργεί εκτός κοινοτικής μεθόδου, με νομιμοποιημένους αποτελεσματικούς μηχανισμούς πρόληψης των κρίσεων και αντιμετώπισης αυτών με ισορροπημένο τρόπο. Παράλληλα, θα πρέπει να υπάρξει επαναξιολόγηση των εφαρμοζόμενων πολιτικών, ώστε οι τελευταίες να είναι συμβατές με το ευρωπαϊκό κεκτημένο και τις άλλες ευρωπαϊκές πολιτικές, όπως η στρατηγική “Ευρώπη 2020” και η οικολογική καινοτομία, αλλά και να διαμορφώνονται ως αποτέλεσμα διαλόγου με την κοινωνία των πολιτών που υφίσταται άμεσα τις συνέπειες των επιβαλλόμενων μέτρων» είχα τονίσει στην διακοινοβουλευτική συνέλευση
Οι σημαντικές αποφάσεις του Ευρωκοινοβουλίου είχαν τότε αγνοηθεί από τα κυρίαρχα ελληνικά ΜΜΕ, αν και μερικές εβδομάδες πιο πριν είχαν κάνει κεντρικό θέμα το αν η έκθεση θα υποστήριζε τη ΝΔ ή τον ΣΥΡΙΖΑ. Όταν αποδείχθηκε ότι η έκθεση απέδιδε ευθύνες για την αποτυχία των πολιτικών αλλά πρότεινε και μια εναλλακτική στρατηγική, τότε και η ΝΔ και ο ΣΥΡΙΖΑ (και ορισμένοι που στράφηκαν προς αυτόν) καταψήφισαν την έκθεση, ενώ τα ΜΜΕ σιώπησαν!
Αν είχε γίνει σημαία μας η απόφαση του Ευρωκοινοβουλίου και είχε διαμορφωθεί από τότε ένα εναλλακτικό σχέδιο, σήμερα είναι πιθανόν να είχε ξεπεραστεί το αποτυχημένο σχέδιο δημοσιονομικής προσαρμογής και η τρόικα να είχε αντικατασταθεί από έναν δημοκρατικά ελεγχόμενο ευρωπαϊκό θεσμό. Ακόμα και σήμερα όμως απουσιάζει ένας ουσιαστικός πολιτικός και κοινωνικός διάλογος για το τι θέλουμε να αλλάξουμε και πώς μπορούμε να βελτιώσουμε τα δημοσιονομικά μας μέσα όμως από ένα πιο ισορροπημένο και κοινωνικά δίκαιο σχέδιο που θα αναζωογονήσει την οικονομία και θα αποκαταστήσει την κοινωνική συνοχή. Η νέα κυβέρνηση κρατάει για έκπληξη – αν έχει αυτό το σχέδιο – αντί να έχει προκαλέσει έναν ουσιαστικό διάλογο με τους κοινωνικούς και επαγγελματικούς φορείς και με τα κόμματα ώστε η όποια διαβούλευση με τους ευρωπαίους εταίρους να γίνει στη βάση ενός συμφωνημένου πλαισίου.
Να σημειωθεί ότι τόσο οι εκπρόσωποι της Κομισιόν (πχ προσφάτως ο εκπρόσωπος της Μαργαρίτης Σχοινάς) όσο και της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας έχουν αποδεχθεί δημοσίως την ανάγκη να αντικατασταθεί η τρόικα από έναν δημοκρατικά ελεγχόμενο ευρωπαϊκό θεσμό, στη βάση ακριβώς των αποφάσεων του ευρωκοινοβουλίου.
Δεν έχουν ευθύνες τα δυο αντίπαλα σταρτόπεδα (ΝΔ-ΠΑΣΟΚ από τη μία, ΣΥΡΙΖΑ από την άλλη) που ΔΕΝ έχει καταργηθεί η τρόικα και ΔΕΝ έχει ακόμα συμφωνηθεί ένα εναλλακτικό, κοινωνικά δίκαιο και ισορροπημένο σχέδιο εξόδου από την κρίση;
Βασικά σημεία της έκθεσης για την τρόικα και τις πολιτικές της
Η έκθεση που ψηφίστηκε καλεί την Κομισιόν να αναλάβει δράση εντός τριών μηνών για να εξασφαλίσει πως τα υφιστάμενα προγράμματα θα έχουν προσαρμοστεί ώστε να περιλαμβάνονται ρήτρες προστασίας των θεμελιωδών δικαιωμάτων και διασφάλισης της τήρησης των συλλογικών συμβάσεων. Καταγγέλλει την έλλειψη διαφάνειας στις διαπραγματεύσεις για τα Μνημόνια. Επισημαίνει την ανάγκη να αξιολογηθεί κατά πόσον τα επίσημα έγγραφα είχαν επικοινωνηθεί με σαφήνεια καιεξεταστεί σε εύλογο χρονικό διάστημα στα εθνικά κοινοβούλια και το Ευρωκοινοβούλιο και επαρκώς συζητηθεί με τους κοινωνικούς εταίρους. Για το άμεσο μέλλον, η έκθεση καλεί το Γιουρο-Γκρουπ να γνωστοποιεί στο Ευρωκοινοβούλιο για να συζητηθεί κάθε μελλοντικό ή επικαιροποιημένο πρόγραμμα. Ζητάει από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα να μην έχει πλέον άμεσο ρόλο στον καθορισμό της πολιτικής, αλλά να ενεργεί απλώς ως παρατηρητής, προσφέροντας οικονομική εμπειρογνωμοσύνη στην Κομισιόν και το μελλοντικό Ευρωπαϊκό Νομισματικό Ταμείο. Η έκθεση εντοπίζει σημαντικές αδυναμίες στο χειρισμό της οικονομικής κρίσης στα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης και διατυπώνει μια σαφή και αναλυτική μομφή προς την τρόικα. Η έρευνα έχει αποκαλύψει απαράδεκτο εφησυχασμό απέναντι στην κρίση, με προγράμματα βοήθειας που βασίζονται σε υπερβολικά αισιόδοξες προβλέψεις. Επίσης, επισημαίνονται οι καταστροφικές κοινωνικές συνέπειες των προγραμμάτων προσαρμογής, που κυρίως βαρύνουν τα πιο ευάλωτα μέλη της κοινωνίας και η ανάγκη για άμεση λήψη διορθωτικών μέτρων. Στην έκθεση προτείνεται να αντικατασταθεί η τρόικα από έναν υπεύθυνο μηχανισμό εντός της ΕΕ , καθώς και –μακροπρόθεσμα- από ένα Ευρωπαϊκό Νομισματικό Ταμείο και τα προγράμματα βοήθειας να υπόκεινται σε δημοκρατικό έλεγχο και όλες οι εντολές να εγκρίνονται από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο".
"Η Ομάδα των Πράσινων συμμετείχε ενεργά στην οριστικοποίηση του τελικού κειμένου της έκθεσης. Χαιρετίζουμε τα πορίσματα της σημαντικής για το ρόλο της τρόικας έρευνας, ενώ ιδιαίτερα σημαντική είναι η δέσμευση να διερευνηθεί περαιτέρω κατά τη διάρκεια της επόμενης περιόδου», δήλωσε ο Νίκος Χρυσόγελος.
Στην έκθεση περιγράφονται διάφορες δυνητικές συγκρούσεις συμφερόντων που συνδέονται με τη συμμετοχή των θεσμικών οργάνων της ΕΕ στην Τρόικα και τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας. Αυτό υπονόμευσε τη δημοκρατική λογοδοσία των πολιτικών και των υπευθύνων, ενώ αποδυναμώνει την ισορροπία των εξουσιών μεταξύ των θεσμικών οργάνων της ΕΕ και των Κρατών Μελών, αλλά και σε εθνικό επίπεδο.
Η έκθεση καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να παράσχει μια συνολική εκ-των-υστέρων αξιολόγηση της συμμετοχής της στα προγράμματα της τρόικα, με ιδιαίτερη μνεία σε ότι αφορά στην προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων. Ζητάει να γνωστοποιηθούν τα μοντέλα που διέπουν τα προγράμματα.
Τα πορίσματα και οι συστάσεις της Επιτροπή Οικονομικής και Νομισματικής Πολιτικής του Ευρωκοινοβουλίου θα τεθούν σε ψηφοφορία κατά τη διάρκεια της επόμενης συνεδρίασης της Ολομέλειας του Ευρωκοινοβουλίου, μαζί με τα πορίσματα παράλληλης έκθεσης που συνέταξε και ενέκρινε ήδη η επιτροπή Απασχόλησης και Κοινωνικών Υποθέσεων.
Περισσότερες πληροφορίες για την διαδικασία αξιολόγησης -λογοδοσίας
Ο γενικός στόχος της έκθεσης είναι να αξιολογήσει τη λειτουργία της Τρόικα στα τρέχοντα προγράμματα στις τέσσερις χώρες: Ελλάδα, Πορτογαλία, Ιρλανδία και Κύπρο. Στον έλεγχο υπόκεινται τα ακόλουθα στοιχεία:
-Νομική βάση, εντολή και δομή της Τρόικας
-Διαδικασία λήψης αποφάσεων εντός των θεσμικών οργάνων και σε σχέση με άλλα θεσμικά όργανα ( π.χ. του Eurogroup κ.λπ. )
- Δημοκρατική νομιμοποίηση
-"Θεωρητική" βάση για τη λήψη αποφάσεων (στατιστικά, προβλέψεις, οικονομικές προσδοκίες κλπ)
-Συνέπειες των εργασιών της τρόικας (συμπεριλαμβανομένης της αναζήτησης πιθανών παραβάσεων ή κακοδιοίκησης )
Αυτή η έκθεση αποτελεί ουσιαστικά τη βάση για μετέπειτα πολιτικές συζητήσεις. Πρόκειται για μία πρώτη καταγραφή της ιστορίας και της όλης κατάστασης όπως εξελίχθηκε τα τελευταία χρόνια.
Ενδεικτικά στην Έκθεση της Επιτροπής Οικονομικής και Νομισματικής Πολιτικής περιλαμβάνονται τα εξής:
Α. Οικονομική κατάσταση στην αρχή της κρίσης στις υπό εξέταση χώρες
- περίπου 40% του ΑΕΠ είχε χρησιμοποιηθεί για την ενίσχυση του τραπεζικού τομέα όταν ακόμη το bail-in δεν υπήρχε ως επιλογή καθώς ήταν αντικείμενο έντονης διαβούλευσης εντός της τρόικα (σημείο 13)
- οι επιπτώσεις του ελληνικού PSI στο κυπριακό τραπεζικό σύστημα δεν είχαν ληφθεί επαρκώς υπόψη, αντίθετα μπορεί να υποστηριχθεί πως προστατεύτηκαν περιουσιακά στοιχεία κάποιων μεγαλύτερων Κ-Μ (σημείο 15)
-σημειώνεται πως το ΔΝΤ δεν είχε λάβει επαρκώς υπόψη τις ενστάσεις του ενός τρίτου των μελών του Δ.Σ. του σχετικά με την κατανομή των επιβαρύνσεων και των ωφελειών από το πρώτο πρόγραμμα (σημείο 16)
-σημειώνεται πως η πρώτη συμφωνία του Μαΐου του 2010 δεν θα μπορούσε να περιέχει διατάξεις για την αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους, παρά το γεγονός ότι προτάθηκε για πρώτη φορά από το ΔΝΤ, καθώς όπως αποτελεί συνήθη πρακτική του, θα προτιμούσε μια πρόωρη αναδιάρθρωση του χρέους (σημείο 17)
- σημειώνεται ότι υπήρχε δέσμευση των κρατών μελών ότι οι τράπεζες τους θα διατηρήσουν την έκθεσή τους στις ελληνικές αγορές ομολόγων, την οποία δέσμευση δεν ήταν σε θέση να τηρήσουν (σημείο 17)
- επισημαίνει ότι το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο αποφάσισε στις 29 Ιουνίου 2012 ότι το ESM θα μπορούσε να έχει τη δυνατότητα για την απευθείας ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών. Το λειτουργικό πλαίσιο για την μέσο απευθείας ανακεφαλαιοποίησης, υπό προϋποθέσεις, καθορίστηκε από το Eurogroup στις 20 Ιουνίου 2013 (σημείο 20)
Β. Οικονομική βοήθεια από ΕΕ και ΔΝΤ, περιεχόμενο των Μνημονίων και πολιτικές
-Το ΔΝΤ είχε καθαρά τονίσει τους κινδύνους του ελληνικού προγράμματος ιδιαίτερα αναφορικά με την βιωσιμότητα του χρέους (σημείο 25)
- επισημαίνεται η έλλειψη προετοιμασίας της ΕΕ και των διεθνών οργανισμών για την αντιμετώπιση μίας κρίσης χρέους τέτοιου μεγέθους (σημείο 27)
- καταγγέλλει την έλλειψη διαφάνειας στις διαπραγματεύσεις για τα μνημόνια. Επισημαίνει την ανάγκη να αξιολογηθεί κατά πόσον τα επίσημα έγγραφα είχαν επικοινωνηθεί με σαφήνεια και εξεταστεί σε εύλογο χρονικό διάστημα στα εθνικά κοινοβούλια και το Ευρωκοινοβούλιο και επαρκώς συζητηθεί με τους κοινωνικούς εταίρους. (σημείο 30)
- υπενθυμίζει πως τα Μνημόνια θα πρέπει να προσαρμοστούν ώστε να είναι εντός πλαισίου Κανονισμών για την Στρατηγική της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την ανάπτυξη και την απασχόληση (σημείο 31)
- εκφράζει τη λύπη του για το ότι τα Μνημόνια για την Ελλάδα περιλαμβάνουν αναλυτικές «συνταγές» για το σύστημα υγείας και τη μείωση δαπανών και για τη μη συμβατότητα με τη Χάρτα Θεμελιωδών Δικαιωμάτων (σημείο 32)
Γ. Τρέχουσα οικονομική και κοινωνική κατάσταση
- τα υλοποιηθέντα μέτρα έχουν οδηγήσει βραχυπρόθεσμα σε αύξηση της άνισης κατανομής εισοδημάτων
Δ. Θεωρητική βάση
- υπογραμμίζεται πως επαρκή οικονομικά μοντέλα , βασιζόμενα σε συνετές υποθέσεις, ειδικά για κάθε χώρα αλλά και για την ευρωζώνη, ανεξάρτητα δεδομένα, συμμετοχή των εμπλεκομένων, και διαφάνεια είναι απαραίτητα στοιχεία για το σχεδιασμό αξιόπιστων και αποτελεσματικών προγραμμάτων προσαρμογής
-μερικές φορές έγιναν υπερβολικά αισιόδοξες παραδοχές από την Τρόικα, ιδίως όσον αφορά την ανάπτυξη και την ανεργία,
- η μείωση των διαρθρωτικών ελλειμμάτων δεν έχει οδηγήσει και σε μείωση της σχέσης του χρέους προς το ΑΕΠ, αντίθετα έχει αυξηθεί,
- σημειώνεται πως η ακριβής εκτίμηση των δημοσιονομικών πολλαπλασιαστών είναι μεγάλης σημασίας για να πετύχει η δημοσιονομική προσαρμογή να μειώσει το χρέος
