Η άγρια κόντρα μεταξύ ΔΝΤ - Ε.Ε. Η κρίση στην Ελλάδα και τα γεωπολιτικά συμφέροντα
Στο κρίσιμο βράδυ της 20ής Φεβρουαρίου, στην κοινή συνέντευξη Τύπου μετά το Eurogroup της «συμφωνίας» Ελλάδας - Ευρώπης, υπήρξε μια αμήχανη στιγμή που μάλλον πέρασε στα ψιλά, αλλά κατέδειξε ότι ΔΝΤ και ευρωπαϊκοί θεσμοί δεν συμπλέουν πια στο θέμα της Ελλάδας, με την κόντρα τους να έχει οξυνθεί όσο ποτέ στην πενταετή διάρκεια ζωής της τρόικας.
Τη μερίδα του λέοντος στις τοποθετήσεις κι απαντήσεις στις ερωτήσεις των δημοσιογράφων είχαν εκείνη την ημέρα ο επικεφαλής του Eurogroup Γερούν Ντάισελμπλουμ και ο επίτροπος Οικονομικών Υποθέσεων Πιέρ Μοσκοβισί, έχοντας δίπλα τους τη διευθύντρια του ΔΝΤ Κριστίν Λαγκάρντ και τον επικεφαλής του Ευρωπαϊκού Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (EFSF) Κλάους Ρέγκλινγκ.
Ο Ντάισελμπλουμ, στις δηλώσεις του, ήταν κάθετος συζητώντας μόνο για το τετράμηνο πρόγραμμα παράτασης και θέλοντας να καταστήσει σαφές – και ουσιαστικά να προειδοποιήσει – ότι η χώρα μας πήρε μόνο μια ανάσα λίγων μηνών, αλλά και ότι η πίεση βρίσκεται ξεκάθαρα προς την ελληνική πλευρά για το τι θα γίνει από το καλοκαίρι και μετά.
Εκείνη ακριβώς τη στιγμή, όμως, η Λαγκάρντ διέκοψε, όχι και τόσο διακριτικά είναι η αλήθεια, για να πάρει τον λόγο από τον Ντάισελμπλουμ και να ξεκαθαρίσει μάλλον άκομψα για τον συνομιλητή της, αλλά κάθετα: «Θα ήθελα να διευκρινίσω κάτι. Το πρόγραμμα του ΔΝΤ δεν ολοκληρώνεται σε τέσσερις μήνες.
Ολοκληρώνεται τον Μάρτιο του 2016». Θέλοντας προφανώς να τονίσει ότι το ΔΝΤ μόνο εκτός παιχνιδιού δεν είναι. Κάτι που φάνηκε κι από τον ισχυρό ρόλο της Λαγκάρντ στις διαπραγματεύσεις, με τις πιέσεις που άσκησε, κυρίως, προς τη γερμανική πλευρά.
Η «συνεργασία»
Η κολόνια της κόντρας, βέβαια, μεταξύ Γερμανίας και ΔΝΤ εντός τρόικας κρατάει σχεδόν από το ξεκίνημα της «συνεργασίας» τους το 2010. Πέρασε από διάφορα κύματα και στάδια, όμως αυτή τη φορά καταγράφεται η μεγαλύτερη ένταση. Με τη Γερμανία να μην είναι καθόλου ευχαριστημένη γι’ αυτό και να το δείχνει με κάθε ευκαιρία, αφού εξ αρχής ήταν αμφίβολο κατά πόσο πράγματι ήθελε το ΔΝΤ στα πόδια της.
Η στάση του ΔΝΤ θα πρέπει ασφαλώς να συνδυαστεί και με την παρεμβατικότητα τόσο του Ομπάμα, στις συνομιλίες που είχε με τη Μέρκελ και τον Τσίπρα, όσο και των υπουργών Εξωτερικών και Οικονομικών των ΗΠΑ με την απευθείας πολυεπίπεδη ανάμειξή τους στα ευρωπαϊκά ζητήματα, πιέζοντας διαρκώς για εξεύρεση λύσης και αμοιβαίες υποχωρήσεις. Κουνώντας, μάλιστα, το δάχτυλο περισσότερο προς τους άκαμπτους υπέρμαχους της λιτότητας Γερμανούς, υπενθυμίζοντάς τους το αμερικανικό παράδειγμα ανάπτυξης και τους κινδύνους για την Ελλάδα αλλά και την Ευρωζώνη από ενδεχόμενο Grexit.
Δεν είναι μυστικό ότι ο Λευκός Οίκος ασκεί μεγάλη επιρροή στο ΔΝΤ, το οποίο έχει έδρα στην Ουάσιγκτον. Η κυριαρχία των ΗΠΑ στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο με το συντριπτικό ποσοστό 16,7% στη λήψη αποφάσεων και το δικαίωμα βέτο δεν αμφισβητείται. Κι αυτό είναι κάτι που εξασφαλίζει στην Αμερική και πολιτική επιρροή, προκαλώντας συχνά τις αντιδράσεις χωρών όπως η Κίνα.
Ασφαλώς και στο θέμα της καταστροφικής δράσης της τρόικας από το 2010 στην Ελλάδα, το ΔΝΤ έχει τις δικές του τεράστιες ευθύνες, αφού επί της ουσίας ελάχιστα διαφοροποιήθηκε από τα άλλα δυο – ευρωπαϊκά – μέρη. Τις ευθύνες αυτές σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να αποποιηθεί το Ταμείο, μια και έδωσε τεχνογνωσία και όπλα στα χέρια των άλλων μερών της τρόικας για να εξαπολύσουν όλοι μαζί την ολομέτωπη επίθεσή της στη ραχοκοκαλιά της ελληνικής κοινωνίας, μέχρι τελικής πτώσεως.
Παρά ταύτα και λόγω αναλογιών, το ΔΝΤ δεν είχε τον μεγαλύτερο λόγο από την Κομισιόν και την ΕΚΤ μέσα στην τρόικα. Οι Γερμανοί, δηλαδή, είχαν και έχουν τον πρώτο ρόλο και τη σκληρότερη θέση, κάτι που προφανώς θα συνεχιστεί και στο μέλλον.
Είναι, όμως, η πρώτη φορά που παρατηρείται τέτοιος διαχωρισμός και αλλαγή τάσης στις συμμαχίες εντός της τρόικας (των... θεσμών πια) και της ευρωπαϊκής πραγματικότητας. Η Λαγκάρντ, παρά το γεγονός ότι διατηρεί καλές προσωπικές σχέσεις με τη Μέρκελ, όπως συμφωνούν όλα τα ρεπορτάζ, συντάχθηκε με την αμερικανική, αλλά και τη γαλλική «γραμμή» στο ζήτημα εξεύρεσης λύσης για την Ελλάδα τον τελευταίο μήνα. Η Γαλλίδα, μάλιστα, είχε σαφώς μεγαλύτερη παρεμβατικότητα απ’ ό,τι ο προκάτοχός της Ντομινίκ Στρος Καν.
Αγρίεψε
Δεν γίνεται να αγνοηθεί, εξάλλου, η στενή σχέση ΗΠΑ - Γαλλίας σε ζητήματα εξωτερικής πολιτικής, σαφώς στενότερη απ’ όσο αυτή ΗΠΑ - Γερμανίας, που κλονίστηκε σε σημαντικό βαθμό με το σκάνδαλο των υποκλοπών, ενώ διαφοροποιήσεις υπήρξαν και πρόσφατα στο «ουκρανικό», αφού η «διαμεσολαβήτρια» Μέρκελ ήθελε ηπιότερη στάση για τις κυρώσεις απέναντι στον Πούτιν, απ’ ό,τι ο «αγριεμένος» Ομπάμα.
Το ΔΝΤ, όμως, έχει άλλον έναν λόγο να νιώθει δυσαρεστημένο από το ευρωπαϊκό σκέλος της τρόικας, ο οποίος προέκυψε κι από την επιτροπή διερεύνησης του Ευρωκοινοβουλίου για τον ρόλο της τρόικας σε όσες χώρες παρενέβη.
Από την – ουσιαστικά άκαρπη όσον αφορά την απόδοση σοβαρών ευθυνών – έρευνα που ξεκίνησε το 2013 προέκυψε ότι οι συσχετισμοί για την εξωθεσμική λειτουργία της τρόικας είναι ξεκάθαροι. Το παιχνίδι, δηλαδή, το κάνει η Ευρώπη, όχι το ΔΝΤ, που, ενώ παρουσιάζεται ότι έχει τον ρόλο του κακού, με το πέρασμα των ετών απομονώθηκε στο θέμα των αποφάσεων.
Οι Γερμανοί Ματίας Μορς (Κομισιόν) και Κλάους Μαζούχ (ΕΚΤ) είναι αυτοί που πήραν τα ηνία της τρόικας στην Ελλάδα. Με τον υψηλόβαθμο τεχνοκράτη Μορς να έχει τον πιο ενεργό ρόλο, αλλά και την ΕΚΤ να κάνει κατάχρηση της εξουσίας της.
Στο ΔΝΤ, λοιπόν, μόνο ευχαριστημένοι δεν ήταν αυτά τα πέντε χρόνια από το γεγονός ότι συστηματικά καλλιεργήθηκε πως είναι αυτό που φταίει για όλα. Σε μια προσπάθεια εμφανώς εκπορευόμενη από το Βερολίνο, μέσω των συστημικών ΜΜΕ, με σκοπό να απενοχοποιηθεί το ευρωπαϊκό σκέλος της τρόικας.
Αν, άλλωστε, βγαίναμε στο Σύνταγμα αυτή την πενταετία και ρωτούσαμε τον απλό κόσμο «πώς λέγονται οι τρεις απεσταλμένοι της τρόικας;», οι εννέα στους 10 θα ήξεραν ονομαστικά μόνο τον Δανό Τόμσεν του ΔΝΤ, έστω κι αν φυσιογνωμικά αναγνώριζαν και τους τρεις ύστερα από χιλιάδες φωτογραφίες και τηλεοπτικά πλάνα.
«Άδειασμα»
Τη στιγμή, λοιπόν, που επικοινωνιακά τα κυρίαρχα ΜΜΕ «έδιναν» στεγνά και σταθερά ως μοναδικό «μπαμπούλα» τον Τόμσεν, οι δυο Γερμανοί της τρόικας περνούσαν για χρόνια εντελώς ξώφαλτσα από τα δημοσιεύματα που «φτιάχνανε» κλίμα αντι-ΔΝΤ, επηρεάζοντας αναπόφευκτα και την κοινή γνώμη. Με προφανή στόχο να μην επιδεινωθεί κι άλλο ο αντιγερμανισμός στην Ελλάδα, που ήδη είχε αρχίσει να φουντώνει μετά το 2010.
Όλη αυτή η κατάσταση, όμως, θεωρήθηκε από το ΔΝΤ «άδειασμα» από την πλευρά των Ευρωπαίων. Δεν θα ήταν λογικό, άλλωστε, οι Γερμανοί να δίνανε περισσότερο «αέρα» στο ΔΝΤ για τις αποφάσεις, όταν το 60% - 65% του ελληνικού χρέους ανήκει σε χώρες ή μηχανισμούς και τράπεζες της Ευρωζώνης, ενώ στο ΔΝΤ βρίσκεται λιγότερο από το 10%.
Η τρόικα, λοιπόν, με τη μορφή που ενεργοποιήθηκε στην Ελλάδα, έτσι κι αλλιώς έχει «πέσει» και από μέσα. Μαζί με τις μάσκες! Σαν έξτρα άσος, εξάλλου, στο μανίκι της Λαγκάρντ, ώστε να μπορέσει να υποστηρίξει την αλλαγή πλεύσης του ΔΝΤ, σε σχέση με τη Γερμανία, είναι και οι δυο στιγμές... αυτοκριτικής από το Ταμείο στο πρόσφατο παρελθόν.
Συγκεκριμένα, πέρυσι τον Μάρτιο, η έκθεση του Ανεξάρτητου Γραφείου Αξιολόγησης του ΔΝΤ περιέγραφε το περιβόητο «πρόγραμμα» (δηλαδή το μνημόνιο), στο οποίο εντάχθηκε η Ελλάδα, ως ένα από τα μεγαλύτερα ιστορικά λάθη του Ταμείου. Μάλιστα, έφτανε στο σημείο να το συγκρίνει με τα «τεράστια σφάλματα» που έκανε ο διεθνής οργανισμός στις προβλέψεις του για την ασιατική κρίση το 2007 και στην Αργεντινή στις αρχές της δεκαετίας του 2000.
Είχε προηγηθεί τον Ιανουάριο του 2013 η παραδοχή του επικεφαλής του ερευνητικού τμήματος του ΔΝΤ Ολιβιέ Μπλανσάρ για τον λάθος υπολογισμό του «δημοσιονομικού πολλαπλασιαστή» στην περίπτωση της Ελλάδας. Αντί, δηλαδή, κάθε ευρώ περικοπής των πρωτογενών δαπανών του κράτους να επιφέρει 0,7% ύφεση, επέφερε υπερδιπλάσια, με συνέπεια την πρωτοφανή εσωτερική υποτίμηση που διέλυσε την ελληνική οικονομία.
Μέσα στο 2013, εξάλλου, είχε ξεσπάσει η μεγάλη κόντρα Γερμανίας - ΔΝΤ, μετά το δημοσίευμα του γερμανικού περιοδικού «Der Spiegel», που ανέφερε ότι το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο ασκούσε πιέσεις για «κούρεμα» του ελληνικού χρέους, προκειμένου να καταστεί βιώσιμο, ενδεχόμενο που η Γερμανία μέχρι και σήμερα ούτε που θέλει να ακούει. Επίσης, για τον Νοέμβριο του 2014 το ΔΝΤ φερόταν να θέλει να διοργανώσει στην Ουάσιγκτον συνέδριο για το ελληνικό χρέος, αλλά το Βερολίνο δεν το επέτρεψε, με συνέπεια το Ταμείο να ανακρούσει πρύμναν.
Όπως και να έχει, η διαλλακτικότητα της Λαγκάρντ αντικατοπτρίζεται όχι μόνο από τις παρεμβάσεις της σε παρασκηνιακό επίπεδο, αφού έπαιξε κεντρικό ρόλο για να κάμψει τις γερμανικές αντιστάσεις στην επίτευξη συμφωνίας στις 20.2, αλλά κι από τις πρόσφατες δημόσιες τοποθετήσεις της.
Την Καθαρή Δευτέρα η – εσχάτως – «ειρηνοποιός» Λαγκάρντ δήλωσε ότι «το Ταμείο θα συνεχίσει και είναι έτοιμο να βοηθήσει την ελληνική κυβέρνηση να αξιολογήσει με ποιες αλλαγές επιθυμεί να προχωρήσει πρώτα» και πως «δεν τίθεται θέμα Grexit».
Ο Μοσκοβισί
Διόλου τυχαία στο ίδιο μήκος κύματος ήταν και οι κάθετες δηλώσεις του Γάλλου υπουργού Οικονομικών Μοσκοβισί: «Όχι μόνο δεν μελετώ ένα σχέδιο πιθανής εξόδου της Ελλάδας, αλλά και απαγορεύω να μελετηθεί κάτι τέτοιο. Υπάρχει ένα και μόνο σχέδιο στην Ευρωζώνη, σύμφωνα με το οποίο η Ελλάδα είναι εντός της. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει έναν και μόνο στόχο και ο ρόλος που εγώ έχω παίξει μέχρι τώρα είναι η αναζήτηση συμβιβασμών, για τη διατήρηση της ακεραιότητας της Ευρωζώνης, για να δοθεί η δυνατότητα στις Δημοκρατίες να εισακουσθούν και για να μπορέσει να έχει μια επιθυμητή δημοσιονομική ισορροπία».
Φυσικά, δεν άρχισαν να κόπτονται όλοι ξαφνικά για το... καλό της Ελλάδας. Μην ξεχνάμε ότι η συγκεκριμένη περίοδος είναι ήδη αρκετά κρίσιμη γεωπολιτικά και ειδικά οι ΗΠΑ δεν θέλουν ούτε υποψία ρηγμάτων στις δικές τους συμμαχίες. Ως γνωστόν, στην Ευρώπη Γερμανία και Γαλλία έχουν κάνει άτυπη μοιρασιά στις εξουσίες, με την πρώτη να έχει την οικονομική ηγεμονία και τη δεύτερη τη στρατιωτική και αυτήν της εξωτερικής πολιτικής. Και τούτη την εποχή για τους Αμερικανούς μοιάζει εξίσου ή και πιο απαραίτητος «συμπαίκτης» η Γαλλία για την αντιμετώπιση ανοιχτών και φλεγόντων ζητημάτων.
Το ΔΝΤ, εξάλλου, δεν έχει αγιοποιηθεί, επιμένει στις βασικές του αρχές, που όλοι γνωρίζουν ότι είναι πάντα επώδυνες έχοντας καταστρέψει χώρες και χώρες, ενώ σύμφωνα με δημοσιεύματα («Έθνος», 22.2) δεν αποκλείεται να ζητήσει επιστολή και από τη νέα κυβέρνηση, όπως έπραξε το 2012 με τον Αντώνη Σαμαρά, με την οποία θα αναγνωρίζεται το πρόγραμμα του ΔΝΤ ως έχει μέχρι τον Μάρτιο του 2016. Κάτι που, εφόσον γίνει, μόνο ευχάριστο δεν θα ακουστεί για την ελληνική πλευρά στο συγκεκριμένο τάιμινγκ.
Όπως και να έχει, πάντως, το να υπάρχει «θεσμική» αντίσταση, έστω και μικρή ή ευκαιριακή, απέναντι στην επιθετικότητα της Γερμανίας, μπορεί στο συγκεκριμένο χρονικό σημείο να λειτουργήσει θετικά για την Ελλάδα, καθώς αυτή τη στιγμή ΗΠΑ, ΔΝΤ, αλλά και η Γαλλία μέχρις ενός σημείου δείχνουν να μην συντάσσονται με τη σκληρή μερκελική γραμμή όσο μέχρι πρότινος...
