Κυριακή 14 – 9 – 2014 ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΓΕΩΡΓ. KΑΡΑΤΖΑ
Θεολόγου - Καθηγητή
του Γυμνασίου Καρδαμύλων Χίου
Ομιλία
που εκφωνήθηκε στον Ιερό Μητροπολιτικό Ναό Χίου
στα πλαίσια των εκδηλώσεων για την Ημέρα Μνήμης της Γενοκτονίας των Ελλήνων της Μικράς Ασίας
από το τουρκικό κράτος.
Αιδεσιμολογιότατε, σεβαστοί πατέρες, αξιότιμες αρχές του νησιού μας, κυρίες και κύριοι.
Σύμφωνα με το Προεδρικό Διάταγμα 304 του 2001 (Φ.Ε.Κ
207/τ.Α/21-9-2001) καθιερώθηκε
η 14η Σεπτεμβρίου ως ημέρα τιμής και μνήμης της Γενοκτονίας των Ελλήνων της
Μικράς Ασίας από το τουρκικό κράτος και έχει
καθοριστεί με κάθε λεπτομέρεια το περιεχόμενο
και ο τρόπος οργάνωσης των εκδηλώσεων για την ημέρα αυτή. Οι εκδηλώσεις που
διοργανώνονται σήμερα έχουν ως κύριο σκοπό να τονίσουν
ιδιαίτερα και να υπενθυμίσουν τα γεγονότα της
δραματικής εκείνης περιόδου των διωγμών και του ξεριζωμού των
Ελλήνων της Μικράς Ασίας από το τουρκικό
κράτος.
Στόχος των εκδηλώσεων αυτών δεν
είναι και δεν πρέπει να είναι η καλλιέργεια αισθημάτων μίσους και εκδικητικότητας
προς τους γείτονες μας Τούρκους. Οφείλουμε να ενημερώσουμε και να διδάξουμε,
τόσο την ελληνική, όσο και την τουρκική νέα γενιά για τα λάθη του παρελθόντος,
ούτως ώστε αυτά να μην επαναληφθούν στο εγγύς μέλλον από τους ίδιους. Έχουμε
ευθύνη να τους μιλήσουμε για τις τραγικές συνέπειες ενός πολέμου και κυρίως για
τα αγαθά της ειρήνης για την επικράτηση της οποίας πρέπει να αγωνίζονται στη
ζωή τους.
Αποτελεί ιδιαίτερη τιμή για
εμένα και την οικογένειά μου το ότι επιλέχθηκα από την Διεύθυνση Δευτεροβάθμιας
Εκπαίδευσης Χίου και την Αντιπεριφέρεια Χίου για να μιλήσω τη σημερινή ημέρα,
γιατί ζούμε σ’ ένα σπίτι γεμάτο μικρασιατικές μνήμες. Η προγιαγιά μου Υπατία
(Αργυρώ) Σαμιωτάκη – Φώτη, η οποία απεβίωσε το 1998, έζησε τα δέκα πρώτα χρόνια
της ζωής της στην Κρήνη της Μικράς Ασίας, την πόλη που οι Τούρκοι σήμερα ονομάζουν
Τσεσμέ. Πάντα μας μιλούσε για τη διαβίωση της εκεί. Είχε φέρει δε μαζί της και
μια εικόνα της Παναγίας το Ρόδον το Αμάραντον, την οποία λειτουργούσε
κάθε χρόνο στην εκκλησία της γειτονιάς μας (σήμερα την λειτουργεί η εγγονή της
στον ιερό ναό Παναγίας Ευαγγελιστρίας
Χίου). Αλησμόνητος θα μου μείνει ο τρόπος σωτηρίας εκείνης και των συγγενών της
τις τραγικές εκείνες ημέρες του 1922. Ο πατέρας της έβγαλε τις πόρτες του μόλις
ανεγερμένου εξοχικού τους για να τις μετατρέψει σε πλεούμενα με τα οποία θα
περνούσε τα μέλη της οικογένειάς του στη Χίο. Σ’ αυτούς που επιμένουν να μιλάνε
για συνωστισμούς έχω να τους πω ότι η προγιαγιά μου γλίτωσε το τουρκικό
μαχαίρι κρατώντας το χέρι της μικρόσωμης θείας της και περνώντας επί μία
εβδομάδα κάτω από τα άλογα του ελληνικού στρατού, τα οποία ήταν έτοιμα να
επιβιβαστούν στα πλοία για την Ελλάδα.
Κάθε μέρα βλέπω στο σαλόνι του
σπιτιού μου δύο φωτογραφίες που έχουν καντρώσει οι γονείς μου και προέρχονται
από τη ζωή προγόνων μου στη απέναντι από τη Χίο μικρασιατική ακτή. Η μία αφορά
την κηδεία της μητέρας της προγιαγιάς μου, η οποία απεβίωσε το 1914 σε νεαρή
ηλικία κατά τη γέννηση του δεύτερου παιδιού της στην Κρήνη της Μικράς Ασίας. Η
δεύτερη φωτογραφία δείχνει τον θείο της προγιαγιάς μου, ο οποίος ήταν
αξιωματικός του ελληνικού στρατού και ο οποίος τραυματίστηκε θανάσιμα από
τραίνο κατά λάθος κατά την ώρα του καθήκοντος όταν ο ελληνικός στρατός
υποχωρούσε τον Σεπτέμβρη του 1922 άτακτα μετά την συντριβή που υπέστη από τα
τουρκικά στρατεύματα του Μουσταφά Κεμάλ. Βρισκόμασταν πια στο τέλος της
μικρασιατικής εκστρατείας που ξεκίνησε το 1919 και κατέληξε στην ολοκλήρωση του
πολυετούς σχεδίου των τουρκικών αρχών, σουλτανικών και κεμαλικών για τη
γενοκτονία και το διωγμό του ακμάζοντος οικονομικά και πολιτισμικά ελληνισμού
της Μικράς Ασίας.
Σήμερα, 92 χρόνια μετά μπορούμε να πούμε με απόλυτη βεβαιότητα ότι η Μικρασιατική Καταστροφή
υπήρξε η μεγαλύτερη τραγωδία στην ιστορία του ελληνικού έθνους, καθώς για πρώτη
φορά ο ελληνικός κόσμος περιορίστηκε στα γεωγραφικά όρια του στενού ελλαδικού χώρου.
Δεν πρέπει ποτέ εμείς οι
νεοέλληνες να λησμονήσουμε ότι ο
μικρασιατικός χώρος είχε πάντα ιδιαίτερη σημασία για τον Ελληνισμό, μιας και αποτέλεσε το λίκνο της ελληνικής φιλοσοφίας,
των επιστημών, των τεχνών και της Ορθοδοξίας. Στην Ιωνία αναπτύχθηκε η Ιωνική Φιλοσοφική Σχολή,
η οποία θεμελίωσε τη δυτική σκέψη. Ο
Θαλής, ο Ηράκλειτος, ο Δημόκριτος, ερεύνησαν το φυσικό κόσμο, την κίνηση και
την ύλη διαμορφώνοντας τη βάση της δυτικής επιστήμης.
Αλλά και μετά τη ρωμαϊκή και την οθωμανική κατάκτηση, η μικρασιατική χερσόνησος υπήρξε το
κέντρο του ελληνικού κόσμου, μέχρι τις αρχές του 20ού αιώνα. Ο χριστιανισμός, βρήκε γόνιμο το έδαφος στην ελληνική
Μικρά Ασία, και αναπτύχθηκε. Εκεί
αναπτύχθηκε επίσης και η φιλοσοφική χριστιανική σκέψη μέσω των μεγάλων Πατέρων
της Εκκλησίας, ενώ ορισμένα από τα μεγαλύτερα μοναστήρια του ελληνικού
ορθόδοξου κόσμου βρίσκονταν στη βόρεια Μικρά Ασία, στον ιστορικό Πόντο.
Ας έρθουμε όμως στο σήμερα. Τους τελευταίους τρεις μήνες το νησί μας, η Χίος έχει
δεχτεί και πάλι, όπως και το 1922, ένα συνεχώς διογκούμενο κύμα μεταναστών μη
ομοεθνών μας αυτή τη φορά, οι οποίοι με την ανοχή των τουρκικών αρχών (άραγε
γιατί;) έρχονται παράνομα διαπλέοντας το θαλάσσιο στενό από την απέναντι
τουρκική πλέον χερσόνησο της Ερυθραίας με φουσκωτές λέμβους ή άλλου είδους
πλοία. Η συντριπτική πλειοψηφία των μεταναστών προέρχονται κυρίως από την
εμπόλεμη περιοχή της Συρίας από την οποία στην κυριολεξία απέδρασαν οι
συνάνθρωποί μας αυτοί για να σώσουν τη ζωή τους από βέβαιο φρικτό θάνατο. Πρόκειται
για θύματα των γεωπολιτικών παιχνιδιών και των οικονομικών συμφερόντων των
μεγάλων δυνάμεων της γης. Στα κέντρα κράτησης των μεταναστών του νησιού μας επικρατεί
το αδιαχώρητο και οι συνθήκες υγιεινής είναι στα όρια τους, καθώς δεν υπάρχουν
οι κατάλληλες υποδομές για τη φιλοξενία ενός τόσο μεγάλου αριθμού μεταναστών.
Οι αρμόδιες υπηρεσίες και η τοπική κοινωνία της Χίου έχει αναλάβει ένα φορτίο,
το οποίο δυσκολεύεται να σηκώσει οικονομικά. Την ίδια ώρα η οικονομική βοήθεια
μέσω της Frontex
μειώνεται συνεχώς. Σε λίγες μέρες ο καιρός θα χαλάσει και οι συνθήκες διαβίωσης
των μεταναστών στα κέντρα κράτησης θα δυσκολέψουν ακόμα περισσότερο. Καλώ,
λοιπόν, την Ευρωπαϊκή Ένωση της οποίας ως χώρα είμαστε μέλος να αναλάβει τις
ευθύνες της και να ρίξει το βάρος που της αναλογεί στο ζήτημα της προνοιακής αντιμετώπισης
των μεταναστών. Καλώ, επίσης, τις εμπόλεμες δυνάμεις και τους μεγάλους της γης
να πράξουν τα δέοντα για να σταματήσει το συντομότερο δυνατό ο πόλεμος και να
επιστρέψουν οι πρόσφυγες στις εστίες τους και στα ειρηνικά τους έργα. Επουδενί
δεν θέλω να δω μικρά παιδιά να πεθαίνουν από ασιτία ή άλλες επιδημικές
ασθένειες. Η οικογένεια μου έχει βιώσει παρόμοιες καταστάσεις κατά των πρώτο διωγμό
30.000 Ελλήνων της Ερυθραίας από τους Τούρκους το 1914 με την έναρξη του Α΄
Παγκοσμίου πολέμου και την διαμονή τους για τέσσερα χρόνια σε σκηνές σε διάφορα
μέρη της Χίου. Ο ηλικίας λίγων μηνών αδερφός της συγχωρεμένης της προγιαγιάς
μου πέθανε τότε από ασιτία, καθώς δεν κατέστη δυνατή η τροφοδοσία του σε γάλα.
Κλείνοντας,
ας ευχηθούμε όλοι μαζί, η θάλασσα του Αιγαίου που χωρίζει το αγαπημένο μας νησί
της Χίο με την απέναντι μικρασιατική ακτή από την οποία διέπλευσαν με κάθε μέσο
οι βιαίως ξεριζωμένοι από τον τουρκικό εθνικισμό πρόγονοι μας να γίνει η γέφυρα
που θα ενώσει τους δύο λαούς και θα συσφίξει τις μεταξύ τους σχέσεις προς
όφελος και των δύο. Θα θελήσει άραγε η τουρκική πλευρά που η κυριαρχούσα τάση
της εμφορείται από τις αρχές και τις αξίες του νεοοθωμανισμού να κάνει τα
απαραίτητα βήματα προσέγγισης, όπως κι εκείνα που έχει κάνει η ελληνική πλευρά;
Γιατί φυσικά και δεν φτάνει η επαναλειτουργία για τουριστικούς πρωτίστως λόγους,
αλλά και πολιτικούς (επαναλειτουργία τζαμιών στην Αθήνα και αλλού), των ναών
του αγίου Βουκόλου στη Σμύρνη και του αγίου Χαραλάμπους στην Κρήνη (Τσεσμέ).
Χρειάζονται και άλλα στιβαρά βήματα σε άλλους τομείς. Το μέλλον θα δείξει.
