Η ΔΡΑΣΗ ΚΑΙ Η ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΤΩΝ ΕΘΝΙΚΩΝ ΕΥΕΡΓΕΤΩΝ

  Δευτέρα 30 – 9 – 2013                                                        ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΓΕΩΡΓ. κΑΡΑΤΖΑ

        Θεολόγου - Καθηγητή

                                                                                    του 4^ου Γυμνασίου Χίου

Ομιλία που εκφωνήθηκε στον Ιερό Μητροπολιτικό Ναό Χίου στα πλαίσια των εκδηλώσεων για την Ημέρα Μνήμης των Εθνικών μας Ευεργετών.

Αιδεσιμολογιότατε, σεβαστοί πατέρες, αξιότιμες αρχές του νησιού μας, κύριοι συνάδελφοι εκπαιδευτικοί, αγαπητές μαθήτριες και μαθητές, κυρίες και κύριοι.

Σύμφωνα με το Προεδρικό Διάταγμα 1/21.1.2007 (άρθρα 2 και 3) καθιερώθηκε η 30^η Σεπτεμβρίου ως ημέρα τιμής και μνήμης των Εθνικών μας Ευεργετών.  Ο εορτασμός αυτός έχει ως σκοπό να τονίσει ιδιαίτερα και να υπενθυμίσει ότι εμείς, οι Νεοέλληνες δεν ξεχνάμε και τιμάμε με την πρέπουσα λαμπρότητα τους Εθνικούς μας Ευεργέτες, που τόσα πολλά προσέφεραν μέσα στο πέρασμα των αιώνων για την πρόοδο του Γένους των Ελλήνων και ολόκληρης της Ρωμιοσύνης.

 Η ελληνική ψυχή ανά τους αιώνες έχει μεγαλουργήσει επιδεικνύοντας δείγματα μεγαλοψυχίας, γενναιοδωρίας, υπερβάσεως του «εγώ», αλτρουισμού και αυτοθυσίας. Αυτές οι υψηλές αξίες και τα ιδανικά μας ως Έλληνες δίνουν νόημα στην ύπαρξή μας, συνυφαίνονται στενά με την πολιτιστική μας ταυτότητα και αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της εθνικής μας κληρονομιάς.

Όλα τα παραπάνω στοιχεία τα αναγνωρίζουμε στην προσωπικότητα των μεγάλων Ελλήνων Ευεργετών, οι οποίοι δεν παρέλειψαν να διαθέσουν μεγάλα χρηματικά ποσά για τη δημιουργία κοινωφελών έργων, δείχνοντας έτσι έμπρακτα την έντονη φιλοπατρία και την ευγνωμοσύνη τους στον Έλληνα συνάνθρωπο – συμπατριώτη τους. Πολλά σχολεία (εδώ στη Χίο τα περισσότερα), πανεπιστημιακά κτίρια και κοινωφελή ιδρύματα, όπως νοσοκομεία και ορφανοτροφεία, έγιναν με δωρεές των Εθνικών μας Ευεργετών.

Αρκετά από τα έργα αυτά ακόμη και σήμερα δεσπόζουν στον Ελληνικό χώρο αγέρωχα και ευθυτενή, μεταλαμπαδεύοντας σ’ εμάς τους υπό βαθυτάτη κρίση αρχών και αξιών ευρισκομένους Νεοέλληνες τον ψυχικό πλούτο των προγόνων μας Εθνικών Ευεργετών, τα ευγενή συναισθήματα εκείνων για την ανθρώπινη ψυχή, καθώς και την αμέριστη αγάπη και γενναιοδωρία τους προς τον Ελληνικό πολιτισμό.

            Πιο συγκεκριμένα, Εθνικοί Ευεργέτες ονομάζονται, στην ελληνική ιστορία, οι πολλοί πλούσιοι εκείνοι Έλληνες, οι οποίοι από την Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Τούρκους το 1453 και μετά δαπάνησαν ή κληροδότησαν το σύνολο ή μεγάλο μέρος της περιουσίας τους για κοινωφελείς σκοπούς, στην Ελλάδα. Συνέβαλαν έτσι σημαντικά στη πνευματική ανάπτυξη και κοινωνική πρόοδο του σκλαβωμένου στους Τούρκους αρχικά και ελεύθερου στη συνέχεια ελληνικού Έθνους.

            Η χρηματική αυτή προσφορά των Εθνικών Ευεργετών εντασσόταν μέσα σ’ ένα γενικότερο κλίμα που επικρατούσε στα μετά την Άλωση χρόνια στον ελλαδικό χώρο. Υπήρχε δηλαδή τότε η πεποίθηση ότι η υποδούλωση των Ελλήνων στους Τούρκους ήταν τιμωρία σταλμένη από το Θεό για τις αμαρτίες τους και ότι θα έπρεπε με κάθε τρόπο να λυτρωθούν απ’ αυτή ξαναγυρίζοντας στο δρόμο του Θεού, δείχνοντας την αγάπη τους γι’ αυτόν και τον άνθρωπο. Έτσι, λοιπόν, όλα τους σχεδόν τα υπάρχοντα, φτωχοί και πλούσιοι χριστιανοί τα πρόσφεραν στους συνανθρώπους τους. Βασικός τους στόχος ήταν η παιδεία και οι εκκλησίες. Όλα αυτά έβρισκαν και τους Τούρκους κατακτητές σύμφωνους, για πολιτικούς φυσικά λόγους.

               Αργότερα, τον 19^ο αιώνα δηλαδή, ορισμένοι Έλληνες πλούτισαν αρκετά με το εμπόριο και τη διασπορά στο εξωτερικό κι έτσι δημιούργησαν ξεχωριστή τάξη πλουσίων. Οι δωρεές απ’ αυτούς γίνονταν όλο και περισσότερες με αποτέλεσμα τότε να δημιουργηθούν οι όροι ευεργέτης, μεγάλος ευεργέτης, εθνικός ευεργέτης. Το ρεύμα αυτό και μετά την Επανάσταση του 1821 και στα χρόνια μας ακόμα βοήθησε πολύ την Ελλάδα σε στιγμές αναγέννησης και ανασυγκρότησης, αφού τα δημόσια έσοδα της, όπως και σήμερα, δεν ήταν αρκετά για έργα κοινής ωφέλειας.    

            Δεν είναι, πάντως, δυνατό να αναφερθούν όλοι οι μικροί ή μεγάλοι ευεργέτες, που και σήμερα ακόμη εξακολουθούν να ευεργετούν το Έθνος μας. Ωστόσο, από τον ευρύ κύκλο των Ελλήνων, που αξίζουν του τίτλο του Εθνικού Ευεργέτη πρέπει να μνημονευθούν ιδιαίτερα ο Μανωλάκης Καστοριανός, ανακαινιστής της Πατριαρχικής Σχολής της Κωνσταντινούπολης (1661) και ιδρυτής σχολείων στην Άρτα, στο Αιτωλικό, στην Καστοριά και στη Χίο, ο Ιωάννης Βαρβάκης από τα γειτονικά μας Ψαρά, ο οποίος διέθεσε τεράστια ποσά για την μόρφωση των Ελληνόπουλων, οι Ηπειρώτες αδελφοί Ζωσιμάδες, ιδρυτές των ανώτερων σχολών που λάμπρυναν τα Ιωάννινα όλο τον 18ον και τις αρχές του 19ου αιώνα, καθώς και τα ξαδέρφια Ευάγγελος και Κωνσταντίνος Ζάππας, οι οποίοι μεταξύ άλλων ανέγειραν το Ζάππειο Μέγαρο στην Αθήνα.

            Από την πλευρά μας, εμείς οι Χιώτες πρέπει να τρέφουμε ιδιαίτερη ευγνωμοσύνη στον μεγάλο Εθνικό Ευεργέτη Γεώργιο Αβέρωφ, ο οποίος γεννήθηκε στο Μέτσοβο της Ηπείρου το 1818. Σπουδαία υπήρξε η οικονομική συνδρομή του Ηπειρώτη εκείνου επιχειρηματία στη ναυπήγηση του θωρηκτού «Αβέρωφ», της ναυαρχίδας του ελληνικού στόλου, ο οποίος απελευθέρωσε τη Χίο στις 11 Νοεμβρίου του 1912. Στο πλοίο αυτό οφείλεται σχεδόν αποκλειστικά η ναυτική επικράτηση των Ελλήνων στο Αιγαίο κατά τους Βαλκανικούς Πολέμους του 1912-13.

            Από τη χορεία των Εθνικών Ευεργετών δεν θα μπορούσαν να λείψουν και οι Χιώτες. Άλλωστε, η Χίος έχει μακραίωνη και γόνιμη παράδοση στην φιλανθρωπία και στην ευεργεσία. Το νησί μας ανέδειξε πλήθος μεγάλων και σπουδαίων Εθνικών Ευεργετών, οι οποίοι εμφορούμενοι από βαθύτατα αισθήματα φιλοπατρίας, γενναιοδωρίας, αλληλεγγύης και αγάπης διέθεσαν τεράστια χρηματικά ποσά για να στολίσουν την Ελλάδα και τη Χίο με νοσοκομεία, σχολεία, εκκλησίες, γυμναστήρια, πολιτιστικά κέντρα και πάρα πολλά άλλα κοινωφελή ιδρύματα.

            Οφείλουμε πιστεύω εδώ να αναφέρουμε τα ονόματα ορισμένων σημαντικών Εθνικών Ευεργετών, οι οποίοι είχαν Χιακή καταγωγή. Από το Λιθί της νότιας Χίου ήταν ο επιχειρηματίας Ανδρέας Συγγρός, ο οποίος έζησε τον 19^ο αιώνα και διέθεσε, όσο ήταν εν ζωή, αλλά και μετά τον θάνατό του, όλη του την περιουσία για κοινωφελείς σκοπούς. Τεράστια ποσά για φιλανθρωπικούς σκοπούς διέθεσε η καταγόμενη από την Χίο Έλενα Βενιζέλου – Σκυλίτση, δεύτερη σύζυγος του πρωθυπουργού της χώρας μας στις αρχές του 20^ου αιώνα, Ελευθερίου Βενιζέλου. Χιώτης ήταν και ο Εθνικός Ευεργέτης Γεώργιος(Ζωρζής) Δρομοκαΐτης. Με χρήματα που κληροδότησε μετά το θάνατο του το 1880 λειτουργεί ως σήμερα το Δρομοκαΐτειο Ψυχιατρικό Θεραπευτήριο και δέχεται δωρεάν άπορους ψυχικά ασθενείς συνανθρώπους μας.

            Και τι να πρωτοπεί κανείς για τον μεγάλο Δάσκαλο του Γένους μας, τον Χιώτη στην καταγωγή, Αδαμάντιο Κοραή. Σύμφωνα με τη διαθήκη του ένα μεγάλο μέρος των βιβλίων και των χειρογράφων του δωρίθηκαν στην Δημόσια Κεντρική Ιστορική Βιβλιοθήκη Χίου, η οποία φέρει μέχρι και σήμερα το όνομα του. Η δωρεά αυτή σε συνδυασμό με ανάλογες άλλων Χιωτών λογίων και όχι μόνο, έχουν καταστήσει την Βιβλιοθήκη της Χίου σε μια από τις μεγαλύτερες της Ελλάδος. Και φυσικά είναι ανεκτίμητη η διαχρονική προσφορά της Βιβλιοθήκης Κοραή στο νησί μας.  

            Ας έρθουμε όμως στο σήμερα. Η χώρα μας πλήττεται από μια βαθύτατη οικονομική κρίση, με συνέπεια ο κρατικός κορβανάς να αδυνατεί να καλύψει τις πραγματικές ανάγκες των σχολείων, των νοσοκομείων και γενικά των κοινωφελών ιδρυμάτων της χώρας. Σε λίγες μέρες ίσως να μην καταστεί δυνατόν όλα τα ελληνικά σχολεία να διαθέτουν τα απαραίτητα χρήματα για να αγοράσουν πετρέλαιο για να ζεσταθούν τα παιδιά μας τις κρύες μέρες του χειμώνα, αλλά και για να καλύψουν τις στοιχειώδεις λειτουργικές τους ανάγκες.

            Η κατάσταση αυτή με γεμίζει με απαισιοδοξία και για έναν παραπάνω λόγο. Ποιος είναι αυτός; Μα το γεγονός ότι σε αντίθεση με τα παλαιότερα χρόνια στις μέρες μας, ενώ οι πλούσιοι εξακολουθούν να είναι πολλοί, οι ευεργέτες και οι συμπολίτες μας εκείνοι που εμφορούνται από αισθήματα ειλικρινούς και ανιδιοτελούς φιλοπατρίας, καθώς και κοινωνικής αλληλεγγύης είναι λίγοι. Για παράδειγμα ακούμε και διαβάζουμε πολύ συχνά στα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης το τραγικό σφάλμα που κάνουν πολλοί συμπολίτες μας μεταφέροντας τα χρήματα τους σε τράπεζες του εξωτερικού για να φοροδιαφύγουν. Την ίδια ώρα για τον ίδιο λόγο όλο και πιο λίγοι είναι οι Έλληνες εφοπλιστές, που ενώ το μπορούν, δεν αναρτούν την Ελληνική σημαία στα πλοία τους, και όχι μόνο αυτό, αλλά και επιπλέον δεν τα επανδρώνουν με ελληνικής καταγωγής πληρώματα. Όλοι αυτοί τοποθετούν το ατομικό τους συμφέρον πάνω από το κοινωνικό και εθνικό, συμβάλλοντας τα μέγιστα στην συνεχή μείωση των κρατικών εσόδων, δυσχεραίνοντας έτσι ακόμη περισσότερο τη ήδη δύσκολη κατάσταση που περνάμε ως Έθνος.

            Κλείνοντας, ας ευχηθούμε όλοι μαζί, η δύσκολη αυτή κατάσταση κάποια στιγμή στο κοντινό μέλλον να τελειώσει. Για να γίνει,  όμως αυτό πρέπει πάνω από όλα να θελήσουμε να αλλάξουμε νοοτροπία ως Έθνος. Θα θελήσουμε να το κάνουμε άραγε αυτό; Το μέλλον θα δείξει.