Η ουκρανική κρίση οδηγεί την Ευρώπη σε ένα δίλημμα ταυτότητας: χρειάζεται, ή όχι, ένας νέος σχεδιασμός των συνόρων της; Αρχικά, πεπεισμένοι για την ανωτερότητα του σχεδίου του οι αρχιτέκτονες της Ευρωπαϊκής Ένωσης πίστεψαν ότι όλες οι υποψήφιες χώρες-μέλη θα μπορούσαν να προσαρμοστούν στα δεδομένα της αν απλώς γνώριζαν την κοινή τεχνικο-οικονομική της γλώσσα. Το σχέδιο ήταν απλό. Αλλά στη συνέχεια απλοϊκό έως και αφελές. Έφτανε η συνειδητοποίηση της δυσκολίας ένταξης της Τουρκίας για να τεθεί το ερώτημα: είναι η ανατολική Τουρκία Ευρώπη; Η κορύφωση του ερωτήματος ήρθε με την ουκρανική κρίση, μέχρι πού θα δεχτούν οι Ρώσοι την ευρωπαϊκή διερεύνηση; Τα δυο αυτά ερωτήματα θέτουν υπό αμφισβήτηση όχι την Ευρώπη αλλά την ίδια την ιδέα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Απέναντί της βρίσκεται ο Πούτιν, του οποίου οι θέσεις είναι ταυτόσημες με αυτές της Αικατερίνης της Μεγάλης κι ας έχουν περάσει τόσα χρόνια. Όπως έλεγε αυτή, έτσι και ο Ρώσος πρωθυπουργός εφαρμόζει τη θέση: δεν υπάρχει άλλος τρόπος να προστατέψει κάποιος τα σύνορά του από το να τα μεγαλώνει συνεχώς. Από την εποχή του Μεγάλου Αλεξάνδρου, του Ναπολέοντα έως και σήμερα όσο ένας γεωγραφικός χώρος μεγάλωνε, κινδύνευε στο τέλος να μείνει ακυβέρνητος. Αυτό δεν αφορά, προς το παρόν, τη Ρωσία, αφορά, όμως, την Ευρώπη, η οποία αρχίζει να γίνεται δυσκίνητη και προβληματική. Η ουκρανική κρίση είναι το υποχρεωτικό σταυροδρόμι για την Ευρωπαϊκή Ένωση. Με ποινές εναντίον της Ρωσίας δεν θα βγει άκρη. Το 30% του ευρωπαϊκού αερίου περνά από τη Ρωσία και δεν θα αλλάξει σύντομα αυτή η εξάρτηση. Το όραμα του Πούτιν είναι διαφορετικό από αυτό της Ευρώπης. Η Ρωσία είναι δυνατή χώρα. Η λύση του προβλήματος δεν θα έρθει με την όξυνση των σχέσεων, η οποία εγκυμονεί δυσάρεστους κινδύνους. Θα έρθει με σύγκλιση. Έστω και αν τα οράματα των δυο αντιπάλων είναι διαφορετικά, πρέπει να βρεθεί ένας κοινός μεταξύ τους τόπος για ειρηνική συνεννόηση. Η Ευρώπη δεν πρέπει να ακολουθήσει τη λογική των «αμερικάνικων γερακιών», χρειάζεται τους Ρώσους. Χρειάζεται τις αξίες της. Χρειάζεται την πολιτισμική ανοχή στη διαφορετικότητα. Η Ρωσία πρέπει να νιώθει ασφάλεια και όχι απειλή στα σύνορά της. Η Ευρώπη πρέπει να το διασφαλίσει αυτό και να μην μπαίνει σε μια πάγια ψυχροπολεμική λογική. Η υπέρβαση της άλογης όξυνσης δεν σημαίνει υποχώρηση. Το αντίθετο, αποδεικνύει πολιτική και πολιτισμική ωριμότητα. Αποδεικνύει γεωπολιτική ισορροπία και συνέργεια των διαφορετικών. Αποδεικνύει λογική ασφάλεια και για τους μεν και για του δε. Και κυρίως αποδεικνύει ότι αν η Ευρώπη θέλει να προχωρήσει, πρέπει να ξεφύγει από γεωστρατηγικές παγίδες. Και η ουκρανική κρίση είναι μια τέτοια. Από αυτήν θα εξαρτηθεί η διεύρυνση της Ευρώπης στα ανατολικά.
Δημοσθένης Δαββέτας
