Κύριε Υπουργέ, κυρίες και κύριοι Βουλευτές,
συζητάμε σήμερα την πρόταση για την Αναθεώρηση του Συντάγματος και, βεβαίως, όταν αναφερόμαστε στο κείμενο του Συντάγματος –και κυρίως όταν εισερχόμεθα σε διαδικασία αναθεώρησης– πρέπει να έχουμε υπόψη μας ότι το Σύνταγμα δεν είναι ένα κείμενο το οποίο περιγράφει περιπτώσεις, αλλά είναι ένα κείμενο λιτό, ελλειπτικό, το οποίο περιγράφει μόνο τα αναγκαία.
Και λέγοντας αναγκαία, βεβαίως, πρέπει να αναρωτηθούμε σήμερα όλοι όσοι είμαστε σε αυτήν την Αίθουσα και όσοι δεν προσήλθαν σε αυτή: Είναι κρίσιμη και αναγκαία η αναθεώρηση του Συντάγματος στην παρούσα συγκυρία; Είναι κρίσιμη και αναγκαία η αναθεώρηση του Συντάγματος στην προσπάθεια να βγει η χώρα από την κρίση;
Η απάντηση είναι ότι προφανώς είναι αναγκαία η αναθεώρηση του Συντάγματος. Και είναι αναγκαία όχι μόνο γιατί πρέπει να απαντήσουμε στα μεγάλα και τα κρίσιμα ερωτήματα που απασχολούν την ελληνική κοινωνία και σε πολλές από αυτές τις εκκρεμότητες από το παρελθόν που οδήγησαν τη χώρα στην κρίση, αλλά και για να μην εισέλθει ξανά αυτή η χώρα σε παρόμοια κρίση στο μέλλον.
Να καλύψουμε, δηλαδή, τα θεσμικά ελλείμματα της χώρας με έναν τρόπο τέτοιο που να μην επαναληφθεί η διαδικασία παραγωγής ελλειμμάτων, κυρίως, όμως, να μην ξαναέλθει η ελληνική κοινωνία σε μια αξιακή και θεσμική κρίση, παρόμοια με αυτή που ζούμε τα τελευταία χρόνια.
Πάνω σε αυτό, κυρίες και κύριοι Βουλευτές, θα ήθελα να εισφέρω τους άξονες διατάξεων, που θεωρούμε κρίσιμους εμείς, ως ΠΑΣΟΚ, ότι πρέπει να μπουν στη συζήτηση, προκειμένου να αναθεωρηθούν και να συμβάλλουμε με αυτόν τον τρόπο στην αναγκαιότητα της Συνταγματικής Αναθεώρησης.
Ο πρώτος άξονας αφορά στη διαφάνεια και τη λειτουργία του πολιτικού συστήματος. Βεβαίως, όλοι καταλαβαίνετε ότι όταν λέμε για διαφάνεια και λειτουργία του πολιτικού συστήματος αναφερόμαστε στα κρίσιμα ζητήματα τα οποία θέτουν οι πολίτες καθημερινά στην επαφή τους με τον πολιτικό κόσμο.
Το πρώτο κρίσιμο ζήτημα αφορά τη βουλευτική ασυλία, η οποία τελικά δεν λειτουργεί υπέρ της ελευθερίας του Βουλευτή. Αντιθέτως, δημιουργεί μία σκιά, ένα «σύννεφο», το οποίο ποινικοποιεί τη βουλευτική ιδιότητα και δεν συμβάλλει σε καμία περίπτωση στον διαχωρισμό της ποινικής από την πολιτική ευθύνη των πολιτικών προσώπων. Και αυτό είναι πάρα πού κρίσιμο στην παρούσα φάση, προκειμένου να αντιμετωπίσουμε το έλλειμμα εμπιστοσύνης που υπάρχει μεταξύ πολιτών και πολιτικών, μεταξύ πολιτών και πολιτικών κομμάτων. Ουσιαστικά είναι ένα έλλειμμα που ταλανίζει τη Δημοκρατία μας και δημιουργεί συνεχώς έναν φαύλο κύκλο.
Επομένως, είναι πολύ σημαντικό να αναθεωρηθεί η διάταξη στην κατεύθυνση του διαχωρισμού της πολιτικής από την ποινική ευθύνη των πολιτικών προσώπων και βεβαίως να αναθεωρηθεί η διάταξη που αφορά την ευθύνη των Υπουργών, με έναν τρόπο τέτοιο, ώστε να μην υπάρχουν δύο ειδών παραγραφές αδικημάτων, αλλά να υπάρχει μία ενιαία αντιμετώπιση του κάθε εγκλήματος.
Όταν συζητάμε για το πολιτικό σύστημα εν όψει μιας Συνταγματικής αναθεώρησης, δεν είναι δυνατόν να μην εισέλθουμε και σε ένα συγκεκριμένο σύστημα διατάξεων, που ένα κομμάτι του μόνο ακουμπά πάνω στο Σύνταγμα. Πρόκειται για το εκλογικό σύστημα, για το γεγονός, δηλαδή, ότι το Σύνταγμα επιτρέπει να υπάρχουν μεγάλες εκλογικές περιφέρειες, όπου είναι αδύνατη η λογοδοσία των πολιτικών έναντι των εκλογέων και, επομένως, είναι αδύνατη η λειτουργία στην καθημερινή πράξη της Δημοκρατίας.
Επομένως, πρέπει να κατοχυρωθεί με συγκεκριμένο τρόπο η ύπαρξη μικρών εκλογικών περιφερειών, ούτως ώστε να είναι δυνατή η άσκηση του δικαιώματος της λογοδοσίας των πολιτικών και, βεβαίως, να είναι δυνατός και ο έλεγχος από την πλευρά των πολιτών έναντι των ανθρώπων που τους αντιπροσωπεύουν.
Και βεβαίως, εδώ εισερχόμαστε και σε δύο ακόμα θεσμούς, οι οποίοι είναι αδύναμοι, ατροφικοί στην ελληνική πολιτική τάξη. Είναι η συμμετοχή των πολιτών, η συμμετοχικότητα, η καθημερινή παρουσία του πολίτη, που είναι, πλέον, δυνατή μέσω των ηλεκτρονικών δυνατοτήτων που δίνει η σημερινή εποχή, αλλά και τα δημοψηφίσματα σε τοπικό και εθνικό επίπεδο, που δεν έχουν τύχει αξιοποίησης από την πλευρά της ελληνικής Πολιτείας και που, προφανώς, πρέπει να έχουν κομβικό ρόλο στη διαδικασία συμμετοχής των πολιτών.
Ένας δεύτερος άξονας αφορά τον εκσυγχρονισμό του κράτους και τη λειτουργία των εξουσιών. Αυτός ο άξονας αφορά διατάξεις, οι οποίες έχουν να κάνουν με την Κοινωνία των Πολιτών, την τοπική αυτοδιοίκηση, την απόδοση της ιθαγένειας –όπως γνωρίζετε, δεν λειτούργησε προοδευτικά τα προηγούμενα χρόνια, παρά τη σχετική αναθεώρηση της σχετικής διάταξης του Συντάγματος- τη λαϊκή νομοθετική πρωτοβουλία, την αποσύνδεση της εκλογής Προέδρου από τη διάλυση της Βουλής, τον εκσυγχρονισμό της αναθεώρησης του Συντάγματος. Διατάξεις οι οποίες κωλύουν την αναθεώρηση δεν λειτουργούν τελικά υπέρ του Συντάγματος, υπέρ του ελλειπτικού κειμένου του Συντάγματος, αλλά λειτουργούν στην αντίθετη κατεύθυνση.
Και, βεβαίως, πρέπει να έχουμε τη δυνατότητα να υπάρξει αναθεώρηση σε σχέση με το πότε και πώς ένας Πρωθυπουργός διαλύει τη Βουλή και προκηρύσσει εκλογές. Μία απόφαση, η οποία είναι κρίσιμη, πρέπει να περνά, πλέον, μέσα από μία κοινοβουλευτική πλειοψηφία και να μην είναι απόφαση ενός ανδρός ή μιας γυναικός.
Ο τρίτος άξονας αφορά τη διαγενεακή δικαιοσύνη, μία έννοια απολύτως άγνωστη για τα ελληνικά κοινοβουλευτικά ειωθότα. Η διαγενεακή δικαιοσύνη αφορά, κυρίως, τον τρόπο με τον οποίο αυξάνονται τα ελλείμματα, αυξάνεται επομένως το χρέος και μεταφέρεται το κόστος ζωής της μίας γενιάς στην άλλη. Η δική μας η γενιά σήμερα πληρώνει το κόστος της ζωής των προηγούμενων γενιών και αυτό σημαίνει ότι δεν είναι δυνατόν να συνεχίζεται εσαεί αυτή η διαδικασία μεταφοράς ελλειμμάτων και κόστους ζωής εις βάρος των επομένων γενεών.
Επομένως, τα ζητήματα που έχουν να κάνουν με τους ισοσκελισμένους προϋπολογισμούς, αλλά και τις υπερβάσεις αυτών, δεν είναι δυνατόν να λαμβάνονται από απλές κοινοβουλευτικές πλειοψηφίες. Πρέπει να κατοχυρωθεί συνταγματικά ο ισοσκελισμένος προϋπολογισμός και τυχόν υπέρβαση αυτού να υπάρχει μόνο στην περίπτωση που διαπιστώνεται μία ευρύτερη, ευρύτατη –θα έλεγα- κοινοβουλευτική πλειοψηφία με τρόπο τέτοιο που να προστατεύεται η χώρα και, βεβαίως, να προστατεύονται και οι επόμενες γενιές.
Στη διαγενεακή δικαιοσύνη υπάγονται και όλα τα ζητήματα που έχουν να κάνουν με το φυσικό περιβάλλον, το οποίο πρέπει να τυγχάνει της απόλυτης και αποτελεσματικής προστασίας και να μην υφίσταται αυτό τελικά μίας προστασίας, η οποία καταλήγει να είναι κενή περιεχομένου.
Τέταρτος άξονας, κατά την άποψη του ΠΑΣΟΚ, είναι η συνταγματική κατοχύρωση του ευρωπαϊκού προσανατολισμού της χώρας, όχι μόνο με μία ρητή διάταξη στο Σύνταγμά μας, αλλά και με μία ρήτρα, την οποία η ερμηνεία των συνταγματικών διατάξεων θα πραγματοποιείται σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και τη Χάρτα Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αυτή η ρήτρα πρέπει να προστεθεί στο άρθρο 25.
Με αυτόν τον τρόπο θα επιτυγχάνεται ο ευρωπαϊκός προσανατολισμός της χώρας, όχι μόνο τύποις, αλλά, κυρίως, στην καθημερινή πράξη, στην ερμηνεία των νομοθετημάτων, στην ερμηνεία του Συντάγματος και θα είναι απόλυτα συμβατή η καθημερινή νομολογία με την Ευρωπαϊκή Σύμβαση και την Χάρτα Θεμελιωδών Δικαιωμάτων.
Ο πέμπτος άξονας αφορά τα κοινωνικά δικαιώματα και την αντιμετώπιση των συνεχώς διευρυνόμενων ανισοτήτων. Εδώ εντάσσεται η διάταξη σε σχέση με το εγγυημένο επίπεδο αξιοπρεπούς διαβίωσης, η προστασία των πολιτών που αντιμετωπίζουν το φάσμα της ανεργίας, η δυνατότητα να υπάρχει συνεχώς εξελισσόμενο ένα κοινωνικό κράτος, ως ένα δίχτυ ασφαλείας για τους ανθρώπους που βρίσκονται κάθε φορά σε ευάλωτη θέση, ούτως ώστε να αποφεύγεται ο κοινωνικός αποκλεισμός και να μπορούμε να αντιμετωπίζουμε τα ζητήματα που προκύπτουν, όχι μόνο στις περιόδους της κρίσης, αλλά και σε περιόδους ευημερίας, με έναν τρόπο κοινωνικά συνεκτικό, κοινωνικά ευαίσθητο, συμβατό με την τήρηση των κοινωνικών δικαιωμάτων.
Όχι μόνο για την τήρηση των ευρωπαϊκών μας υποχρεώσεων, αλλά, κυρίως, για την καλύτερη δυνατή διασφάλιση ενός επιπέδου ζωής για τους Έλληνες πολίτες. Η διασφάλιση αυτή θα περάσει μέσα από μία συνταγματική κατοχύρωση των κοινωνικών δικαιωμάτων και ενός κοινωνικού κράτους, το οποίο θα έχει τα καλύτερα δυνατά αποτελέσματα για τον Έλληνα πολίτη.
Κυρίες και κύριοι Βουλευτές,
Είμαστε στην αρχή μιας διαδικασίας συνταγματικής αναθεώρησης και αυτή η συνταγματική αναθεώρηση πρέπει να αποφύγει δύο επικίνδυνα μονοπάτια.
Το ένα μονοπάτι αφορά, λόγω της συγκυρίας, έναν ιδιότυπο συνταγματικό λαϊκισμό και να συζητηθούν διατάξεις, οι οποίες, τελικά, είτε θα είναι άχρηστες, δηλαδή δεν θα χρησιμοποιηθούν στο μέλλον, είτε θα είναι κενές περιεχομένου. Το άλλο επικίνδυνο μονοπάτι, το οποίο πρέπει να αποφύγουμε στη διαδικασία που έχουμε μπροστά μας, είναι ο συνταγματικός μαξιμαλισμός, δηλαδή το να επιχειρήσουμε μία συνταγματική αναθεώρηση που να τα έχει όλα μέσα.
Αυτό το οποίο προτείνουμε εμείς, αυτό το οποίο προτείνω εγώ, είναι να επιτύχουμε τη μεγαλύτερη δυνατή συναίνεση στη συνταγματική αναθεώρηση, σε αυτά που συμφωνούμε -και πιστεύω ότι μπορούμε να συμφωνήσουμε σε αρκετά.
Να μπορέσουμε να προχωρήσουμε σε μια Συνταγματική Αναθεώρηση, έχοντας υπόψη αυτό το οποίο ανέφερα στην αρχή: Το Σύνταγμά μας δεν μπορεί να εξυπηρετεί τις συγκυρίες, αλλά πρέπει να εξυπηρετεί τη διαχρονική, ιστορική διαδρομή που έχει αυτή η χώρα.
Ευχαριστώ πολύ.»
