Του Γιάννη Μανιάτη
Τι είναι οι ασφαλιστικές εισφορές των ελεύθερων επαγγελματιών; «Δημόσια βάρη» όπως σημειώνουν όλοι οι νομικοί ή πιο απλά «φόροι», όπως τις χαρακτήρισε σχετικά πρόσφατα, ο νέος Γενικός Γραμματέας Κοινωνικής Ασφάλισης κος Ρωμανιάς.
Με βάση αυτά, θα έπρεπε να έχουμε εφαρμογή του Συνταγματικού άρθρου 4, όπου με σαφήνεια στην παράγραφο 5 καθορίζει την αρχή της αναλογικότητας και σύμφωνα με αυτή, θα έπρεπε οι εισφορές των ελεύθερων επαγγελματιών να είναι ανάλογες με τις δυνάμεις τους, δηλαδή τα εισοδήματα από την επαγγελματική τους δραστηριότητα. Είναι όμως έτσι;
Ας δούμε, λοιπόν, τι πραγματικά ισχύει στον χώρο των ασφαλισμένων του ΟΑΕΕ:
«Διαβάζοντας τα κυκλοφορούμενα στο διαδίκτυο σχετικά με τις εισφορές του ΟΑΕΕ διαβάζω τακτικά περί του λεγόμενου 20% επί του εισοδήματος κλπ, με βάση το άρθρο 5 του ΠΔ 258/2005. Η αλήθεια είναι ότι και εγώ στην αρχή που ασχολήθηκα με το ζήτημα του ΟΑΕΕ πίστεψα το ίδιο.
Ψάχνοντας περαιτέρω διαπίστωσα ότι το άρθρο 5 του ΠΔ 258/2005 ΔΕΝ ΙΣΧΥΕΙ από τις 10/1/2007 οπότε και αντικαταστάθηκε με το ΠΔ 5/2007.
Το ΠΔ 258/2005 όριζε ότι:
«1. Για την καταβολή των ασφαλιστικών εισφορών, οι ασφαλισμένοι του Ο.Α.Ε.Ε., υπάγονται σε ασφαλιστικές κατηγορίες, των οποίων η μηνιαία εισφορά αντιστοιχεί σε ποσοστό 20%, επί του μέσου μηνιαίου κατά κεφαλήν Α.Ε.Π., όπως αυτό έχει διαμορφωθεί και ισχύει για τους νέους ασφαλισμένους.»
Το λεγόμενο 20% δεν αφορούσε το ατομικό εισόδημα του κάθε ασφαλισμένου αλλά το 20% του μέσου μηνιαίου κατά κεφαλήν Α.Ε.Π., ένας αριθμός δηλαδή που ορίζετο με αντικειμενικά κριτήρια.
Αυτό άλλαξε το 2007 και έγινε:
«1. Οι ασφαλισμένοι του Ο.Α.Ε.Ε., ανεξάρτητα από το χρόνο υπαγωγής τους στην ασφάλιση του Οργανισμού, καταβάλλουν ασφαλιστικές εισφορές, το ποσό των οποίων είναι ίσο με το 20% του ποσού της ασφαλιστικής κατηγορίας στην οποία υπάγονται. Η 1η ασφαλιστική κατηγορία δεν μπορεί να υπολείπεται του ποσού που ορίζεται από την παρ. 3 του άρθρου 44 του ν. 2084/1992 (Α. 185) όπως κάθε φορά ισχύει.»
Κατά συνέπεια δεν ισχύει πλέον το λεγόμενο 20%. Για το μόνο που μπορεί να είναι χρήσιμο είναι για την νομική αμφισβήτηση του σημερινού ύψους των εισφορών μας στον ΟΑΕΕ, που ενώ κάποτε ήταν το 20% του μέσου ατομικού μηνιαίου εισοδήματος σήμερα είναι 50% και άνω αυτού.» ( * δική μου η υπογράμμιση)
Το παραπάνω κείμενο είναι από το blog του Γιώργου Φλωρά για θέματα του ΟΑΕΕ * (1)
Για το ίδιο θέμα οι έγκριτοι νομικοί, Αντώνης Μανιτάκης Ομότιμος Καθηγητής Νομικής Α.Π.Θ. και Ακρίτας Καϊδατζής Δικηγόρος, Λέκτορας Νομικής Α.Π.Θ. στη γνωστή «γνωμοδότηση Μανιτάκη» *(2), σημειώνουν μεταξύ άλλων:
«…η άσκηση της κανονιστικής εξουσίας αναπροσαρμογής των ποσών των ασφαλιστικών κατηγοριών δυνάμει της εξουσιοδοτικής διάταξης του άρθρου 5 παρ. 2 του Καταστατικού του ΟΑΕΕ καθίσταται αναγκαία και, άρα, καταστατικά επιβεβλημένη κάθε φορά που διαπιστώνεται, αντικειμενικά, ουσιώδης μεταβολή (αύξηση ή μείωση) των μέσων πραγματικών αποδοχών των ασφαλισμένων του ΟΑΕΕ, προκειμένου να εναρμονιστούν προς αυτές οι μέσες τεκμαρτές αποδοχές τους (δηλαδή οι ασφαλιστικές κατηγορίες) και να αποκατασταθεί η αναλογικότητα αποδοχών και εισφορών…»
Στην ίδια γνωμοδότηση των δύο έγκριτων νομικών γίνεται επανειλημμένα αναφορά στις μέσες τεκμαρτές αποδοχές, ως τρόπου υπολογισμού των ασφαλιστικών κατηγοριών, πέραν της πρώτης υποχρεωτικής που συνδέεται με το ημερομίσθιο του ΙΚΑ κι άρα είναι ίσως η μόνη με αντικειμενικό κριτήριο, ενώ διαπιστώνουν πως θα έπρεπε να έχει γίνει μείωση των εισφορών ήδη από το 2009.
Προς την ίδια κατεύθυνση κινείται και ο Συνήγορος του Πολίτη, ανεξάρτητη αρχή στελεχωμένη από νομικούς και στις προτάσεις του *(3) για το θέμα του ΟΑΕΕ, αναφέρει:
«…Ενόψει λοιπόν των ανωτέρω, θα πρέπει να εξετασθεί η ρεαλιστική προσαρμογή των ασφαλιστικών εισφορών στα τρέχοντα οικονομικά δεδομένα της χώρας και των κλάδων ασφαλισμένων. Αυτό απαιτεί διοικητικές και πολιτικές αποφάσεις, δεδομένου ότι στην περίπτωση του ΟΑΕΕ οι ασφαλιστικές εισφορές ορίζονται επί διοικητικά καθορισμένων και τεκμαρτών εισοδηματικών – ασφαλιστικών κατηγοριών, ενώ π.χ. στην περίπτωση των μισθωτών ορίζονται αναλογικά ως ποσοστό ονομαστικών μισθών, μέθοδος που δεν δημιουργεί ανάλογα φαινόμενα δυσλειτουργίας, όπως στην περίπτωση των ασφαλισμένων βιοτεχνών, εμπόρων και ελευθέρων επαγγελματιών…». Στις προτάσεις του μεταξύ άλλων σημειώνει πως θα πρέπει να γίνει «ρεαλιστική προσαρμογή των ασφαλιστικών εισφορών στα τρέχοντα οικονομικά δεδομένα της χώρας και των κλάδων ασφαλισμένων» αλλά και «καθιέρωση μεταβατικής ειδικής χαμηλής ασφαλιστικής κατηγορίας (ασφαλιστική κατηγορία βάσης) με εισοδηματικά κριτήρια».
Απ’ όλα τα παραπάνω, είναι προφανές πως κάθε άλλο παρά τηρείται η Συνταγματική επιταγή για αναλογικότητα εισοδημάτων – εισφορών, όταν με την «λογική» των μέσων τεκμαρτών εισοδημάτων εξισώνεται ο ιδιοκτήτης super market με τον ιδιοκτήτη mini market, ο μεγαλέμπορος εισαγωγέας καπνικών με τον περιπτερά και γενικώς ο τζίρος των εκατομμυρίων με τον τζίρο λίγων μόνο χιλιάδων, ικανών για μια έστω αξιοπρεπή διαβίωση κι όπως στην αρχαιότητα ο Προκρούστης έφερνε όλους στα μέτρα του, έτσι ανάλογα τώρα ο ΟΑΕΕ τους φέρνει στα εισφοροδοτικά του μέτρα, με τα μέσα τεκμαρτά εισοδήματα να είναι το σύγχρονο κρεβάτι πόνου για τους ασθενέστερους κι ενώ ήδη υπάρχει η κατοχυρωμένη δυνατότητα αμφισβήτησης των τεκμηρίων, κάτι που κρύβουν επιμελώς.
Να ήταν όμως μόνο η καταπάτηση της αναλογικότητας εισοδημάτων - εισφορών, ενδεχομένως θα μπορούσε κάποιος να το προσπεράσει, στην περίπτωση του πρώην ΚΛΕΒΕ έχουμε καταπάτηση και της αρχής της ισότητας, κατά την έννοια του άρθρου 4 παρ. 1 και παρ. 2 του Συντάγματος. Κι ενώ θα έπρεπε όλοι οι ασφαλισμένοι να είναι ίσοι απέναντι στο νόμο που λέγεται ΟΑΕΕ, με ίσα δικαιώματα και ίσες υποχρεώσεις, έχουμε μια σειρά από κατηγορίες και διαχωρισμούς βασισμένα, όχι σε αντικειμενικά κριτήρια αλλά, στην κανονιστική αυθαιρεσία του σύγχρονου Προκρούστη.
• (1) Το κείμενο του κου Φλωρά
• (2) Γνωμοδότηση Μανιτάκη • (3) Συνήγορος του Πολίτη – Προτάσεις για ΟΑΕΕ
Τι είναι οι ασφαλιστικές εισφορές των ελεύθερων επαγγελματιών; «Δημόσια βάρη» όπως σημειώνουν όλοι οι νομικοί ή πιο απλά «φόροι», όπως τις χαρακτήρισε σχετικά πρόσφατα, ο νέος Γενικός Γραμματέας Κοινωνικής Ασφάλισης κος Ρωμανιάς.
Με βάση αυτά, θα έπρεπε να έχουμε εφαρμογή του Συνταγματικού άρθρου 4, όπου με σαφήνεια στην παράγραφο 5 καθορίζει την αρχή της αναλογικότητας και σύμφωνα με αυτή, θα έπρεπε οι εισφορές των ελεύθερων επαγγελματιών να είναι ανάλογες με τις δυνάμεις τους, δηλαδή τα εισοδήματα από την επαγγελματική τους δραστηριότητα. Είναι όμως έτσι;
Ας δούμε, λοιπόν, τι πραγματικά ισχύει στον χώρο των ασφαλισμένων του ΟΑΕΕ:
«Διαβάζοντας τα κυκλοφορούμενα στο διαδίκτυο σχετικά με τις εισφορές του ΟΑΕΕ διαβάζω τακτικά περί του λεγόμενου 20% επί του εισοδήματος κλπ, με βάση το άρθρο 5 του ΠΔ 258/2005. Η αλήθεια είναι ότι και εγώ στην αρχή που ασχολήθηκα με το ζήτημα του ΟΑΕΕ πίστεψα το ίδιο.
Ψάχνοντας περαιτέρω διαπίστωσα ότι το άρθρο 5 του ΠΔ 258/2005 ΔΕΝ ΙΣΧΥΕΙ από τις 10/1/2007 οπότε και αντικαταστάθηκε με το ΠΔ 5/2007.
Το ΠΔ 258/2005 όριζε ότι:
«1. Για την καταβολή των ασφαλιστικών εισφορών, οι ασφαλισμένοι του Ο.Α.Ε.Ε., υπάγονται σε ασφαλιστικές κατηγορίες, των οποίων η μηνιαία εισφορά αντιστοιχεί σε ποσοστό 20%, επί του μέσου μηνιαίου κατά κεφαλήν Α.Ε.Π., όπως αυτό έχει διαμορφωθεί και ισχύει για τους νέους ασφαλισμένους.»
Το λεγόμενο 20% δεν αφορούσε το ατομικό εισόδημα του κάθε ασφαλισμένου αλλά το 20% του μέσου μηνιαίου κατά κεφαλήν Α.Ε.Π., ένας αριθμός δηλαδή που ορίζετο με αντικειμενικά κριτήρια.
Αυτό άλλαξε το 2007 και έγινε:
«1. Οι ασφαλισμένοι του Ο.Α.Ε.Ε., ανεξάρτητα από το χρόνο υπαγωγής τους στην ασφάλιση του Οργανισμού, καταβάλλουν ασφαλιστικές εισφορές, το ποσό των οποίων είναι ίσο με το 20% του ποσού της ασφαλιστικής κατηγορίας στην οποία υπάγονται. Η 1η ασφαλιστική κατηγορία δεν μπορεί να υπολείπεται του ποσού που ορίζεται από την παρ. 3 του άρθρου 44 του ν. 2084/1992 (Α. 185) όπως κάθε φορά ισχύει.»
Κατά συνέπεια δεν ισχύει πλέον το λεγόμενο 20%. Για το μόνο που μπορεί να είναι χρήσιμο είναι για την νομική αμφισβήτηση του σημερινού ύψους των εισφορών μας στον ΟΑΕΕ, που ενώ κάποτε ήταν το 20% του μέσου ατομικού μηνιαίου εισοδήματος σήμερα είναι 50% και άνω αυτού.» ( * δική μου η υπογράμμιση)
Το παραπάνω κείμενο είναι από το blog του Γιώργου Φλωρά για θέματα του ΟΑΕΕ * (1)
Για το ίδιο θέμα οι έγκριτοι νομικοί, Αντώνης Μανιτάκης Ομότιμος Καθηγητής Νομικής Α.Π.Θ. και Ακρίτας Καϊδατζής Δικηγόρος, Λέκτορας Νομικής Α.Π.Θ. στη γνωστή «γνωμοδότηση Μανιτάκη» *(2), σημειώνουν μεταξύ άλλων:
«…η άσκηση της κανονιστικής εξουσίας αναπροσαρμογής των ποσών των ασφαλιστικών κατηγοριών δυνάμει της εξουσιοδοτικής διάταξης του άρθρου 5 παρ. 2 του Καταστατικού του ΟΑΕΕ καθίσταται αναγκαία και, άρα, καταστατικά επιβεβλημένη κάθε φορά που διαπιστώνεται, αντικειμενικά, ουσιώδης μεταβολή (αύξηση ή μείωση) των μέσων πραγματικών αποδοχών των ασφαλισμένων του ΟΑΕΕ, προκειμένου να εναρμονιστούν προς αυτές οι μέσες τεκμαρτές αποδοχές τους (δηλαδή οι ασφαλιστικές κατηγορίες) και να αποκατασταθεί η αναλογικότητα αποδοχών και εισφορών…»
Στην ίδια γνωμοδότηση των δύο έγκριτων νομικών γίνεται επανειλημμένα αναφορά στις μέσες τεκμαρτές αποδοχές, ως τρόπου υπολογισμού των ασφαλιστικών κατηγοριών, πέραν της πρώτης υποχρεωτικής που συνδέεται με το ημερομίσθιο του ΙΚΑ κι άρα είναι ίσως η μόνη με αντικειμενικό κριτήριο, ενώ διαπιστώνουν πως θα έπρεπε να έχει γίνει μείωση των εισφορών ήδη από το 2009.
Προς την ίδια κατεύθυνση κινείται και ο Συνήγορος του Πολίτη, ανεξάρτητη αρχή στελεχωμένη από νομικούς και στις προτάσεις του *(3) για το θέμα του ΟΑΕΕ, αναφέρει:
«…Ενόψει λοιπόν των ανωτέρω, θα πρέπει να εξετασθεί η ρεαλιστική προσαρμογή των ασφαλιστικών εισφορών στα τρέχοντα οικονομικά δεδομένα της χώρας και των κλάδων ασφαλισμένων. Αυτό απαιτεί διοικητικές και πολιτικές αποφάσεις, δεδομένου ότι στην περίπτωση του ΟΑΕΕ οι ασφαλιστικές εισφορές ορίζονται επί διοικητικά καθορισμένων και τεκμαρτών εισοδηματικών – ασφαλιστικών κατηγοριών, ενώ π.χ. στην περίπτωση των μισθωτών ορίζονται αναλογικά ως ποσοστό ονομαστικών μισθών, μέθοδος που δεν δημιουργεί ανάλογα φαινόμενα δυσλειτουργίας, όπως στην περίπτωση των ασφαλισμένων βιοτεχνών, εμπόρων και ελευθέρων επαγγελματιών…». Στις προτάσεις του μεταξύ άλλων σημειώνει πως θα πρέπει να γίνει «ρεαλιστική προσαρμογή των ασφαλιστικών εισφορών στα τρέχοντα οικονομικά δεδομένα της χώρας και των κλάδων ασφαλισμένων» αλλά και «καθιέρωση μεταβατικής ειδικής χαμηλής ασφαλιστικής κατηγορίας (ασφαλιστική κατηγορία βάσης) με εισοδηματικά κριτήρια».
Απ’ όλα τα παραπάνω, είναι προφανές πως κάθε άλλο παρά τηρείται η Συνταγματική επιταγή για αναλογικότητα εισοδημάτων – εισφορών, όταν με την «λογική» των μέσων τεκμαρτών εισοδημάτων εξισώνεται ο ιδιοκτήτης super market με τον ιδιοκτήτη mini market, ο μεγαλέμπορος εισαγωγέας καπνικών με τον περιπτερά και γενικώς ο τζίρος των εκατομμυρίων με τον τζίρο λίγων μόνο χιλιάδων, ικανών για μια έστω αξιοπρεπή διαβίωση κι όπως στην αρχαιότητα ο Προκρούστης έφερνε όλους στα μέτρα του, έτσι ανάλογα τώρα ο ΟΑΕΕ τους φέρνει στα εισφοροδοτικά του μέτρα, με τα μέσα τεκμαρτά εισοδήματα να είναι το σύγχρονο κρεβάτι πόνου για τους ασθενέστερους κι ενώ ήδη υπάρχει η κατοχυρωμένη δυνατότητα αμφισβήτησης των τεκμηρίων, κάτι που κρύβουν επιμελώς.
Να ήταν όμως μόνο η καταπάτηση της αναλογικότητας εισοδημάτων - εισφορών, ενδεχομένως θα μπορούσε κάποιος να το προσπεράσει, στην περίπτωση του πρώην ΚΛΕΒΕ έχουμε καταπάτηση και της αρχής της ισότητας, κατά την έννοια του άρθρου 4 παρ. 1 και παρ. 2 του Συντάγματος. Κι ενώ θα έπρεπε όλοι οι ασφαλισμένοι να είναι ίσοι απέναντι στο νόμο που λέγεται ΟΑΕΕ, με ίσα δικαιώματα και ίσες υποχρεώσεις, έχουμε μια σειρά από κατηγορίες και διαχωρισμούς βασισμένα, όχι σε αντικειμενικά κριτήρια αλλά, στην κανονιστική αυθαιρεσία του σύγχρονου Προκρούστη.
• (1) Το κείμενο του κου Φλωρά
• (2) Γνωμοδότηση Μανιτάκη • (3) Συνήγορος του Πολίτη – Προτάσεις για ΟΑΕΕ
* Γιάννης Μανιάτης - Τμήμα Επικοινωνίας & Δημ. Σχέσεων Πανελλήνιας Συντονιστικής Συλλόγων Ασφαλισμένων - Ανασφάλιστων ΟΑΕΕ
