ΑΝΑΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΔΙΚΤΥΟΥ ΑΚΤΟΠΛΟΪΚΩΝ ΣΥΓΚΟΙΝΩΝΙΩΝ - ΔΗΜΟΣΙΑ ΔΙΑΒΟΥΛΕΥΣΗ

 

Η πολυνησιακή διαμόρφωση της Ελλάδας αποτελεί μια ιδιαίτερη περίπτωση στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία - σε αυτή τη μορφή και με αυτή την επίπτωση στους όρους διαβίωσης, παραγωγής, υποδομών και παροχής υπηρεσιών δημοσίου συμφέροντος στα νησιά - δεν συναντάται σε κανένα άλλο Κράτος - Μέλος της Ένωσης.

Άμεση συνέπεια της ιδιομορφίας αυτής είναι η ανάγκη παροχής απρόσκοπτης και τακτικής σύνδεσης των νησιών, τόσο μεταξύ τους όσο και με την Ηπειρωτική Ελλάδα.

Σε αυτόν τον εξαιρετικά ευαίσθητο και σημαντικό χώρο, ο ρόλος των Ακτοπλοϊκών Συγκοινωνιών είναι καθοριστικός.

Μέσω της κανονικότητας και συχνότητας των ακτοπλοϊκών δρομολογίων, διασφαλίζεται η συνοχή του εθνικού μας χώρου, εξασφαλίζεται η προμήθεια πρώτων υλών και βασικών αγαθών στα νησιά, στηρίζεται η τοπική οικονομία και προωθείται η τουριστική ανάπτυξη της χώρας κλπ.

Η Ακτοπλοΐα είναι η βασική συγκοινωνία των περισσότερων νησιών.

Το πλοίο αποτελεί, στις περισσότερες περιπτώσεις των νησιών μας, το μόνο, όχι απλώς ένα μέσο μεταφοράς. Στις δε περιπτώσεις όπου υπάρχει εναλλακτικό μέσο μεταφοράς, το αεροπλάνο, και πάλι οι θαλάσσιες μεταφορές παρουσιάζουν συνήθως πλεονέκτημα καθώς μεταφέρουν μεγαλύτερο όγκο επιβατών και εμπορευμάτων έναντι μικρότερου μοναδιαίου κόστους ή αναγκών σε υποδομές.

Το θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας της Ακτοπλοΐας στην Ευρωπαϊκή Ένωση διέπεται από τις διατάξεις του Κανονισμού 3577/92 για την εφαρμογή της αρχής της ελεύθερης κυκλοφορίας των υπηρεσιών στις θαλάσσιες μεταφορές στο εσωτερικό των Κρατών - Μελών. 

Ο εν λόγω Κανονισμός έθεσε και προέβλεψε ειδική δέσμη κανόνων για την προστασία ορισμένων από τις θαλάσσιες συνδέσεις των νησιών της Ευρώπης, οι οποίες δεν θα εξυπηρετούνταν επαρκώς, σε περίπτωση δρομολόγησης πλοίων με βάση, αποκλειστικά, την ελεύθερη επιχειρηματική πρωτοβουλία των πλοιοκτητών.

Ειδικότερα, το άρθρο 4 προσέφερε στα Κράτη - Μέλη της Ένωσης κατάλληλο πλαίσιο για να οργανώσουν παρεμβάσεις στη συγκεκριμένη αγορά, προκειμένου να εξασφαλίσουν επαρκή τακτική επικοινωνία προς και από τα νησιά αλλά και μεταξύ τους, με τη μορφή υποχρεώσεων παροχής δημόσιας υπηρεσίας, υπό τον όρο ότι οι εν λόγω υποχρεώσεις είναι αναγκαίες και επιβάλλονται χωρίς διακρίσεις εις βάρος οποιουδήποτε πλοιοκτήτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Το θεσμικό πλαίσιο που διέπει τη λειτουργία της Ελληνικής Ακτοπλοΐας ρυθμίζεται από το Ν. 2932/2001, όπως ισχύει, που αποτελεί την προσαρμογή της ελληνικής νομοθεσίας στον ως Κανονισμό.

Με βάση αυτό το θεσμικό πλαίσιο, η Πολιτεία δεν μπορεί να επιβάλει συγκεκριμένο ακτοπλοϊκό δίκτυο, καθώς αυτό αντίκειται στο δικαίωμα ελεύθερης δρομολόγησης πλοίων.

Ως εκ τούτου, οι πλοιοκτήτες, δρομολογούν τα πλοία τους σε γραμμές της επιλογής τους σύμφωνα με την ελεύθερη επιχειρηματική τους πρωτοβουλία, η δε Πολιτεία ελέγχει εάν πληρούνται οι προβλεπόμενες προϋποθέσεις δρομολόγησης και παρεμβαίνει όπου η ελεύθερη αγορά δεν εξασφαλίζει το απαιτούμενο επίπεδο εξυπηρέτησης.

Ειδικότερα, οι πλοιοκτήτριες εταιρείες υποβάλλουν, μέχρι την 31 Ιανουαρίου κάθε έτους, δηλώσεις δρομολόγησης των πλοίων τους, για την περίοδο από την 1 Νοεμβρίου κάθε έτους, έως την 31^η Οκτωβρίου  του επομένου έτους.

Εφόσον δεν υποβληθούν δηλώσεις δρομολόγησης, ή από αυτές που υποβλήθηκαν δεν καλυφθούν επαρκώς οι συγκοινωνιακές ανάγκες, το Υπουργείο Ναυτιλίας & Αιγαίου προβαίνει στη δημοσίευση προσκλήσεων εκδήλωσης ενδιαφέροντος για τη σύναψη συμβάσεων ανάθεσης δημόσιας υπηρεσίας διάρκειας 3-5 ετών για την αποκλειστική εξυπηρέτηση συγκεκριμένων γραμμών, άνευ μισθώματος.

Με τη σύμβαση αποκλειστικότητας, παρέχεται η δυνατότητα να εξυπηρετηθούν οι γραμμές χωρίς επιβάρυνση του κρατικού προϋπολογισμού.

Στην περίπτωση που, και με τη διαδικασία αυτή, δεν καλυφθούν οι ανάγκες, το Υπουργείο δημοσιεύει προκήρυξη για την εξυπηρέτηση δρομολογιακών γραμμών με σύναψη σύμβασης ή συμβάσεων δημόσιας υπηρεσίας κατόπιν δημόσιου διεθνούς μειοδοτικού διαγωνισμού, έναντι μισθώματος.

Στο πλαίσιο αυτό, κάθε έτος, εκδίδεται Υπουργική Απόφαση για τον καθορισμό «Ενδεικτικού Γενικού Δικτύου Ακτοπλοϊκών Συγκοινωνιών». Το εν λόγω δίκτυο δεν καθορίζει τις γραμμές, αφού αυτές είναι ενδεικτικές για τους πλοιοκτήτες, ωστόσο, λαμβάνεται υπόψη για την επιδότηση των «κενών» των ακτοπλοϊκών συνδέσεων, όπως αυτά προκύπτουν μετά από την υποβολή των ετήσιων και ελεύθερων δηλώσεων των πλοιοκτητών σχετικά με την τακτική δρομολόγηση των πλοίων τους.

Προκειμένου να διασφαλισθεί η συνοχή του νησιωτικού χώρου και η εδαφική συνέχεια της χώρας, το δίκτυο που προκύπτει από τις δηλώσεις τακτικής δρομολόγησης αξιολογείται και, μεταξύ άλλων, ελέγχεται ως προς τους παρακάτω βασικούς όρους - κριτήρια:

-          αν οι νησιωτικοί λιμένες που βρίσκονται σε πρωτεύουσα Νομού, συνδέονται καθημερινά με ηπειρωτικά λιμάνια, καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους, με μια τουλάχιστο κύρια γραμμή.

-          αν τα υπόλοιπα νησιά συνδέονται τουλάχιστον (3) τρεις ημέρες την εβδομάδα με την πρωτεύουσα του Νομού όπου υπάγονται διοικητικά, καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους, με τοπικές γραμμές.

-          αν τα νησιά που ανήκουν διοικητικά στην ίδια Περιφέρεια συνδέονται μια φορά την εβδομάδα απευθείας ή με ανταπόκριση με την έδρα της Περιφέρειας.

-          αν εξυπηρετούνται οι επιμέρους συνδέσεις μεταξύ νησιών που κρίνονται από το Συμβούλιο των Ακτοπλοϊκών Συγκοινωνιών απαραίτητες για λόγους δημοσίου συμφέροντος.

Πρόκειται δηλαδή για όρους – κριτήρια που χρησιμοποιούνται προκειμένου η Πολιτεία να εκτιμήσει τη συγκοινωνιακή κάλυψη και να επιδοτήσει τα «κενά» των ακτοπλοϊκών συνδέσεων.

Η αξιολόγηση των δρομολογίων του ενδεικτικού δικτύου από πλευράς τόσο του σχεδιασμού, όσο και της επάρκειας, της συχνότητας και της τακτικότητας γίνεται από το Συμβούλιο των Ακτοπλοϊκών Συγκοινωνιών (Σ.Α.Σ.)[1], κυρίως με βάση:

-          τις θέσεις και απόψεις των εκπροσώπων της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και των επαγγελματικών φορέων, όπως αυτές διατυπώνονται εγγράφως ή με τη συμμετοχή τους στο Συμβούλιο.

-          τους όρους – κριτήρια του «Ενδεικτικού Γενικού Ακτοπλοϊκού Δικτύου» που εκδίδεται ετησίως με Υπουργική Απόφαση ύστερα από γνώμη του Συμβουλίου.

-          το κόστος (διαθέσιμες πιστώσεις από τον κρατικό προϋπολογισμό) για την κάλυψη των αναγκαίων ακτοπλοϊκών συνδέσεων μέσω σύναψης συμβάσεων ανάθεσης δημόσιας υπηρεσίας, κατόπιν διενέργειας δημόσιων διεθνών μειοδοτικών διαγωνισμών.

Στο πλαίσιο αυτό, σύμφωνα με τη νομοθεσία, πριν την προκήρυξη των διαγωνισμών ανάθεσης δημόσιας υπηρεσίας, θα πρέπει να έχει εξασφαλισθεί το σύνολο των απαιτούμενων πιστώσεων, αφαιρουμένων των ανεξόφλητων οφειλών του προηγούμενου έτους καθώς και των ανειλημμένων υποχρεώσεων του έτους που απορρέουν από πολυετείς συμβάσεις. 

Στοιχεία για την ετήσια μετακίνηση επιβατών για κάθε επιδοτούμενη γραμμή δε λαμβάνονται υπόψη, καθόσον, σύμφωνα με το υφιστάμενο θεσμικό πλαίσιο, το Υπουργείο Ναυτιλίας & Αιγαίου προβαίνει στην προκήρυξη διαγωνισμών με αντικειμενικό σκοπό να μην αποκλειστεί κανένα νησί της επικράτειας (και όχι στη βάση κριτηρίων κίνησης).

Συμπερασματικά, το αποτέλεσμα της ελευθερίας των ενδομεταφορών στην Ευρωπαϊκή Ένωση, σε συνδυασμό με την υποχρέωση του Κράτους να παρέχει το αγαθό της συγκοινωνίας, συνοψίζεται μέχρι στιγμής στις ακόλουθες προβλέψεις:

-          Η δρομολόγηση πλοίου και η έναρξη δρομολογίων την 1η Νοεμβρίου κάθε έτους, επιτυγχάνεται:

(α)     με τακτική δρομολόγηση πλοίου,

(β)     με σύναψη συμβάσεων ανάθεσης δημόσιας υπηρεσίας με αποκλειστική εξυπηρέτηση άνευ μισθώματος,

(γ)     με σύναψη συμβάσεων ανάθεσης δημόσιας υπηρεσίας κατόπιν δημόσιου διεθνούς μειοδοτικού διαγωνισμού έναντι μισθώματος.

-        Το Δίκτυο Ακτοπλοϊκών Συγκοινωνιών δεν είναι αυστηρά καθορισμένο, αφού διαμορφώνεται από τις γραμμές όπου οι πλοιοκτήτες δρομολογούν τα πλοία τους ελεύθερα και από τις γραμμές που εξυπηρετούνται με τη σύναψη συμβάσεων ανάθεσης δημόσιας υπηρεσίας για την κάλυψη των «κενών» που απομένουν από την ελεύθερη δρομολόγηση, έτσι ώστε να εξασφαλίζεται ένα ικανοποιητικό επίπεδο εξυπηρέτησης των νησιών.  

-        Το Δίκτυο Ακτοπλοϊκών Συγκοινωνιών είναι εφικτό να αναπροσαρμόζεται από έτος σε έτος, με βάση τις δηλώσεις δρομολόγησης των πλοιοκτητών στο πλαίσιο της διαδικασίας τακτικής δρομολόγησης.

-          Οι γραμμές που εξυπηρετούνται με τη σύναψη συμβάσεων ανάθεσης δημόσιας υπηρεσίας («άγονες γραμμές»), χαρακτηρίζονται ως τέτοιες σε ετήσια βάση, ως αποτέλεσμα της μη εκδήλωσης ενδιαφέροντος για αυτές στο πλαίσιο της διαδικασίας τακτικής δρομολόγησης.

-          Η σύναψη συμβάσεων ανάθεσης δημόσιας υπηρεσίας έναντι μισθώματος  προϋποθέτει την προηγούμενη εξασφάλιση πιστώσεων και τήρηση της διαδικασίας (α) και (β) ανωτέρω.

Κατά την παρούσα περίοδο, είναι επιβεβλημένη, περισσότερο από κάθε άλλη φορά, η επανεξέταση του Δικτύου των επιδοτούμενων Ακτοπλοϊκών Συγκοινωνιών.  Στο πλαίσιο αυτό, βασικά κριτήρια που προτείνεται να ληφθούν υπόψη για την επανεξέταση και τον ανασχεδιασμό του είναι, ενδεικτικά, τα ακόλουθα:

-          η εδαφική συνοχή της χώρας,

-          η προσβασιμότητα σε υπηρεσίες υγείας, δημόσιες υπηρεσίες και γενικά σε βασικές υποδομές, 

-          η προσαρμοστικότητα στα ειδικά χαρακτηριστικά της ευρύτερης περιοχής,

-          η συμπληρωματικότητα των ελεύθερων και των επιδοτούμενων συνδέσεων,

-          ο συγχρονισμός των δρομολογίων ανταποκρίσεων όπου αυτό είναι δυνατό,

-          η βέλτιστη αξιοποίηση των διαθέσιμων οικονομικών πόρων,

-          οι προϋποθέσεις συμμετοχής της Τοπικής Αυτοδιοίκησης στις επιδοτούμενες συνδέσεις με σκοπό την κάλυψη του κόστους για την αύξηση της συχνότητας αυτών,

-          οι επενδύσεις βελτίωσης λιμενικών υποδομών.

Το Υπουργείο Ναυτιλίας & Αιγαίου θέτει από σήμερα τα ανωτέρω σε δημόσια διαβούλευση για χρονικό διάστημα δύο μηνών.

Στόχος της διαβούλευσης είναι η συγκέντρωση και αξιολόγηση απόψεων και προτάσεων και η άντληση τεκμηρίωσης για τον ανασχεδιασμό του επιδοτούμενου Δικτύου Ακτοπλοϊκών Συγκοινωνιών.

Απόψεις και προτάσεις είναι δυνατόν να κατατεθούν και για ευρύτερα θέματα όπως (ενδεικτικά):

-          οι όροι των διαγωνισμών ανάθεσης συμβάσεων δημόσιας υπηρεσίας,

-          οι απαιτήσεις / προϋποθέσεις που τίθενται για τον ασφαλή απόπλου/ κατάπλου των πλοίων,

-          η απλούστευση των διαδικασιών ελέγχου και εγκρίσεων ΗΣΚΘΕΕΑ (Ηλεκτρονικό Σύστημα Κράτησης Θέσεως και Έκδοσης Εισιτηρίων Επιβατών και Αποδείξεων Μεταφοράς Οχημάτων),

-          η αξιοποίηση των λιμενικών τελών για τη βελτίωση των λιμενικών υποδομών, κ.α.

Προς τούτο καλούμε τους φορείς της τοπικής και περιφερειακής αυτοδιοίκησης, τους συλλογικούς φορείς καθώς και κάθε ενδιαφερόμενο, να συμμετέχουν ενεργά στην προσπάθεια αυτή.

Προτάσεις, απόψεις και σχόλια, μπορούν να αποστέλλονται ηλεκτρονικά στην ακόλουθη διεύθυνση: dths@yen.gr

Αμέσως μετά την ολοκλήρωση της διαβούλευσης, θα εκκινήσει θεσμικός κοινωνικός διάλογος με αντικείμενο τον ανασχεδιασμό και, εν γένει, την αναμόρφωση του Δικτύου των επιδοτούμενων Ακτοπλοϊκών Συγκοινωνιών.

Τα ανωτέρω συμπληρώνουν τα λοιπά μέτρα και παρεμβάσεις που έχουν ήδη δρομολογηθεί από το Υπουργείο Ναυτιλίας και Αιγαίου και τα συναρμόδια Υπουργεία, όπως:

-          το σχεδιασμό και εφαρμογή ολοκληρωμένης πολιτικής και στρατηγικής για την οργάνωση, βελτίωση και ανάπτυξη της ελληνικής ναυτιλίας,

-          την ανάπτυξη του εθνικού λιμενικού συστήματος,

-          τη βελτίωση της ασφάλειας στα πλοία και τις λιμενικές εγκαταστάσεις και λιμένες που τα εξυπηρετούν,

-          την επανεξέταση του πλαισίου εντός του οποίου αναπτύσσεται σήμερα η ακτοπλοϊκή δραστηριότητα,

-          την προστασία δικαιωμάτων επιβατών ακτοπλοΐας,

-          το σχεδιασμό και εφαρμογή ολοκληρωμένης στρατηγικής και πολιτικής για την ανάπτυξη των νησιωτικών περιοχών,

-          τη σύσταση Εθνικού Συμβουλίου Νησιωτικής Πολιτικής,

-          την προώθηση δράσεων ενίσχυσης νησιωτικών τουριστικών επιχειρήσεων,

-          το θεσμικό πλαίσιο για τη λειτουργία υδατοδρομίων κλπ.

Για τη διευκόλυνση της ανωτέρω διαβούλευσης, το Υπουργείο Ναυτιλίας και Αιγαίου θα παραθέσει εντός των προσεχών ημερών, στον ιστότοπο του Υπουργείου, στοιχεία για τη γενικότερη κατάσταση των λιμένων της Χώρας.

---

[1] Το ΣΑΣ θεσμοθετήθηκε με το άρθρο ένατο του Νόμου 2932/2001.